Het is algemeen bekend dat iedere Vlaming met een baksteen in de maag is geboren. Maar het bouwen van woonhuizen uit dat materiaal is in feite in de loop van de geschiedenis een recent fenomeen. In de vele eeuwen voordien gebruikten de Kempenaren toch vooral hout om een dak boven hun hoofd te bouwen. Hoe die allereerste woningen eruit zagen en hoe die door de tijden heen evolueerden, toont het archeologenbureau Lares (Lowlands Archaelogicial Research Service) uit Zoersel in een gloednieuwe tentoonstelling Houtbouw in de Kempen, die tijdens de Archeologiedagen opent in Beerse.

De onderneming voert in opdracht van overheden en projectontwikkelaars archeologisch (voor)onderzoek uit op sites waarvoor concrete bouwplannen bestaan. Bij die opgravingen vonden de specialisten heel wat sporen terug van vroegere bewoning in onze streken. De verschillen tussen de woonvormen die in de loop der tijden opdoken, beschrijft Lares in een driedelige publicatie, die navolgende archeologen moet helpen om sporen beter te duiden.

Zure zandgrond

Nochtans maken de kenmerkende zandgronden van de Kempen het de archeologen niet bepaald makkelijk. Door de zure ondergrond blijft er van het gebruikte hout voor de (paal)woningen meestal niets meer over. Toch slagen de archeologen erin om met de karige tastbare sporen heel wat informatie over het leven van de vroegste Kempenaren samen te stellen.

“Restanten van de muren in de ondergrond kunnen we door het rotten van de gebruikte materialen niet meer aantreffen”, zei Elly Heirbaut van Lares Archeologie daar eerder over bij onderzoek in Retie. “Wel ontdekken we in het gele zand van de onderlaag vaak tal van donkere vlekken. Dat zijn duidelijke afdrukken van de palen waarop de woningen destijds gebouwd werden. De vlekken zijn telkens gegroepeerd volgens een vast, rechthoekig patroon, waaruit we de grootte van de gebouwen kunnen afleiden.”

342 grondplannen

De eerste gekende Kempense huizen dateren uit de Midden-Bronstijd, rond 1800 voor Christus. Dat waren lange houten gebouwen van vaak wel 30 meter lang. Van de verschillende woonvormen en huisplattegronden in de loop van de duizenden jaren, van de prehistorie (ongeveer 5000 voor Christus) tot en met de middeleeuwen (ongeveer 1250 na Christus), maakte Lares een zo volledig mogelijke inventaris op basis van de gedane vondsten. Het geheel levert een selectie van maar liefst 342 goedbewaarde structuren op. Daarbij stipt het bedrijf ook enkele woningbouwtypes aan die typisch lijken voor de Kempen.

“In de tentoonstelling Houtbouw in de Kempen tonen we enkele reconstructies van deze huizen in zowel maquette als foto’s, naast het verhaal van het sporenonderzoek door de archeologen, de werkwijze voor de reconstructies en de geschiedenis van de bewoning in de Kempen in die tijd”, zegt Sarah Lauwers van de intergemeentelijke onroerenderfgoeddienst (IOED) Erfgoed Noorderkempen.

De expo is gratis te bezoeken in het bezoekerscentrum Transfo2340, onderdeel van het gemeenschapscentrum Heilaar in de Heilaarstraat 35. De tentoonstelling is van 27 mei tot en met 29 juni te bezichtigen op woensdag, zaterdag en zondag, telkens van 14u tot 17u. Groepsbezoeken zijn mogelijk op maandag. Het is de bedoeling dat Houtbouw in de Kempen nadien aan een rondreis door de Noorderkempen begint. De eerstvolgende halte is vrijetijdshuis De Moer in Vosselaar.