De expo Man Ray en mode, die in 2020 in Marseille en Parijs werd gepresenteerd, kreeg door de coronamaatregelen veel te weinig bezoekers. Een goed idee dus van het Antwerpse MoMu om ze over te nemen en er bovendien een extra Belgisch luik aan toe te voegen.

Het is haast onbegrijpelijk dat er nog geen speelfilm is gebaseerd op het leven van Man Ray (1890-1976). Zijn vader was een Jood uit Kyiv in Oekraïne die naar de Verenigde Staten emigreerde. Man Ray, geboren onder de naam Emmanuel Radnitzky, groeide op in New York, waar hij kunst en fotografie leerde kennen in de galerie van Alfred Stieglitz.

Omdat hij schilder wilde worden, emigreerde hij in 1921 naar Parijs. Snel werd hij opgenomen in de kringen van het dadaïsme en het surrealisme. Marcel Duchamp was een toeverlaat en Jean Cocteau introduceerde hem bij de beau monde, die hij begon te fotograferen. Via hen geraakte hij in de modesector. Hij maakte foto’s voor Paul Poiret, Elsa Schiaparelli en Coco Chanel. Goed geld verdiende hij als huisfotograaf voor Vogue en in de jaren dertig voor Harper’s Bazar. Omgekeerd verwierven die bladen artistiek prestige door Man Ray die met zijn dubbele belichtingen, gedurfde montagetechnieken en solarisaties nieuwe wegen toonde voor de nog jonge modefotografie.

Womanizer

Zoals Picasso was Man Ray een womanizer, die veel te danken had aan zijn vaak wisselende vrouwelijke mecenassen, geliefden en levenspartners. Onder hen de flamboyante koningin van de nacht Kiki de Montparnasse en het model Lee Miller, die hem inspireerden tot iconische foto’s.

Ook in België spreidde het netwerk van Man Ray zich uit. Hij was bevriend met Honorine Deschryver en haar echtgenoot kunstpromotor Gustave Van Hecke, die het modehuis Norine in Brussel leidden. Zo kwam hij ook in contact met René Magritte die hun reclamecampagnes tekende. Magritte zou zich op een foto van Man Ray inspireren voor zijn bekende schilderij Le faux miroir, dat hij cadeau deed aan de fotograaf. Het goed gestoffeerde onderdeel Norine werd door het MoMu zelf aan de oorspronkelijke expositie toegevoegd.

Martin Margiela

Nog meer eigen inbreng volgt op het einde van de expositie die de blijvende invloed van Man Ray op modeontwerpers vandaag uitlicht. Die invloed gebeurde vooral via zijn foto’s van close-ups van vrouwelijke lichaamsdelen zoals ogen, lippen, het haar of handen. In creaties van Martin Margiela, Dirk Van Saene en Dries Van Noten vinden we daar directe verwijzingen naar terug.

Man Ray minimaliseerde graag de rol van de mode in zijn leven en oeuvre. Hij zag zich liever als een zuiver kunstenaar. Toch moesten zijn surrealistische schilderijen in bekendheid ver onderdoen voor zijn foto’s, waarvan een groot deel met mode te maken had. Ook al zijn vroegste dadaïstische objecten hadden een directe band met de textielindustrie. Een legertje kapstokken kreeg de naam Obstruction (1920), een ingepakte naaimachine symboliseerde The enigma of Isidore Ducasse (1920) en een strijkijzer met nagels werd een Cadeau (1921). Het kan geen toeval geweest zijn dat Man Ray de zoon van een kleermaker was.

www.momu.be