LEES OOK. COLUMN. Met de ‘scanboete’ pest De Lijn haar meest trouwe klanten

De commerciële voorwaarden van De Lijn inzake reeds betaalde abonnementen of mobibkaarten zijn sinds juli 2018 zo: elke reiziger die opstapt of overstapt, moet die kaart scannen bij een van de scanapparaten. Als een controleur constateert dat de reiziger die kaart niet gescand heeft en het om een eerste vergetelheid gaat, dan geeft De Lijn een waarschuwing. Gebeurt dat binnen de twaalf maanden een tweede keer, dan krijgt de reiziger een boete van 20 euro.

In 2022 werden door De Lijn 23.480 processen-verbaal opgesteld voor het niet scannen van een abonnement. In 21.296 gevallen betrof het een verwittiging omdat klanten bij een controle een eerste maal niet hadden gescand. In de overige 2.184 gevallen ging het om reizigers die bij een controle een tweede of volgende keer niet gescand bleken te hebben. Met een boete van 20 euro tot gevolg.

“Behandeld als zwartrijder”

Reizigersorganisatie TreinTramBus is niet onverdeeld gelukkig met de zogenaamde scanboetes voor reizigers die al betaald hebben voor hun vervoer (een jaarabonnement kost 351 euro). “We begrijpen dat ook reizigers die al betaald hebben, moeten scannen. Maar een boete al na twee vergissingen uitschrijven, is wel heel snel”, zegt woordvoerder Kees Smilde. “Bovendien gebeurt het te vaak dat de scanapparaten in bussen en trams niet werken.”

Ook mobiliteitsexpert Herman Welter is kritisch voor de scanboetes. “Een reiziger die niet gescand heeft, wordt in het bijzijn van andere reizigers behandeld als een zwartrijder terwijl hij of zij nog altijd een klant is die heeft betaald. Zeer onaangenaam. Controleurs moeten zich focussen op zwartrijders, op reizigers die eten en drinken in de tram of bus, of de voeten op de stoelen leggen.” Ook Welter klaagt aan dat de scanapparaten vaak niet werken.

De Lijn reageert dat ook andere vervoersmaatschappijen vragen om het reeds betaalde abonnement bij elke rit te valideren, en dat ook daar een boete volgt voor wie dat vergeet te doen. “De Waalse vervoersmaatschappij TEC vraagt vanaf de eerste vergetelheid 10 euro. Wie na veertien kalenderdagen niet betaald heeft, krijgt een boete van 75 euro”, zegt Frederik Wittock, woordvoerder van De Lijn. “Ook de Brusselse MIVB vraagt vanaf de eerste keer 10 euro. Wie na tien werkdagen niet betaald heeft, krijgt een boete van 107 euro.”

Gesprekken

De Lijn vindt scannen van vervoersbewijzen en dus ook van reeds betaalde abonnementen nodig om te kunnen inschatten op welke verbindingen ze best een gelede bus inzet of op welke verbindingen een standaardbus volstaat. “We gebruiken die informatie ook voor onze druktebarometer”, zegt Frederik Wittock. “Indien we het scannen van abonnementen loslaten, verliezen we heel wat essentiële beheersinformatie.”

Ook op het kabinet van Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) onderstrepen ze het belang van scannen om zo het aanbod van trams of bussen beter af te stemmen op de vraag. “Het belang van scannen staat dus niet ter discussie”, zegt woordvoerster Kim Vandenbroucke. “Maar of het niet scannen tot een boete moet leiden, vormt onderwerp van komende gesprekken met De Lijn.”

Het aantal reizigersklachten over scanboetes is volgens De Lijn “op korte termijn niet uit te filteren”. Bij de Vlaamse Ombudsdienst kregen ze vorig jaar vierhonderd klachtendossiers binnen over De Lijn, gaande van lawaaihinder over vertragingen tot netheid. 120 van die klachten waren boetedossiers, waarvan er tien gingen over het betwisten van scanboetes.

In totaal schreef De Lijn vorig jaar 117.800 processen-verbaal uit. 77.725 processen-verbaal waren boetes: 62.745 voor zwartrijden. De overige vooral voor zaken als overlast, roken, op de busbaan rijden of het hinderen van medereizigers.