Ellen Van de Velde is experte onroerend erfgoed en volgt voor de erfgoedvereniging Kempens Karakter het project van ’t Bouwels Bakhuisken op. De restauratie wordt als stageopdracht uitgevoerd door leerlingen van het zevende specialisatiejaar renovatie bouw van de school Sint-Jozef in Geel. Zij begonnen vorig schooljaar aan hun taak. De grote werken zijn ondertussen achter de rug.

“De buiten- en binnenmuren zijn aangepakt, het dak is vernieuwd en de schoorsteen is opnieuw opgemetst. Een van de vier toiletten is in ere hersteld, maar het is niet de bedoeling dat je het effectief gaat gebruiken”, lacht Ellen Van de Velde. “Om dat duidelijk te maken gaan we nog een plastic plaat onder de zitting aanbrengen.”

Voor een goed begrip: het toilet bestaat uit een gemetst muurtje met horizontale plank voorzien van een ronde opening. “De drie andere hokjes die vroeger toiletten waren, gaan we gebruiken als stapelruimte, bijvoorbeeld voor het drogen van de mutsaards waarmee de oven zal opgestookt worden.”

Ook de gebruikte dakpannen zijn bijzonder. Het gaat om zogenaamde Oegstgeester-pannen. Na een zoektocht werden die nog gevonden bij één Nederlandse producent. “Vooral de vorm is speciaal. Die zou verwijzen naar een beverstaart. We hebben de pannen in een wild verband gelegd. Oorspronkelijk zouden ze in rijtjes hebben gelegen, maar dat hebben we pas na de vernieuwing van het dak vernomen. Het gaat uiteraard wel om soortgelijke pannen als de exemplaren die hier in het verleden lagen.”

Zoldertje

De oven is uiteraard het kloppende hart van het gebouwtje. “De vraag of we de oven opnieuw konden laten werken, was de rode draad doorheen de restauratie. Boven de oven bevindt zich een soort zoldertje dat nog in zeer goede staat was, waardoor we dat niet hebben afgebroken. Daardoor bleef een stukje van de oven minder zichtbaar, maar de eerste testen die we ondertussen hebben gedaan, zijn veelbelovend.”

De volgende weken moet er nog verder gevoegd worden, de deuren moeten nog geplaatst worden, net als een trapje om het gebouw te betreden. Voor de start van het project was al duidelijk bepaald dat de restauratie een vervolg moest krijgen. “Het zou geen zin hebben om iets te herstellen en er vervolgens niets mee te doen en het opnieuw te laten verkommeren”, zegt Ellen Van de Velde. “Daarom is het de bedoeling om bij gelegenheden brood te gaan bakken in het bakhuis. Dat moet evenwel volgens de regels van de kunst gebeuren.”

“Je moet de oven witheet stoken met mutsaards. Dat zijn takkenbossen met dun hout die tijd hebben gekregen om te drogen en daardoor veel vlammen geven. Grote blokken hout verbranden biedt niet dezelfde hitte. Nu zijn we de oven opnieuw aan het testen. Dat moet voorzichtig gebeuren omdat die jarenlang niet is gebruikt. Te snel verhitten zou tot barsten kunnen leiden.”

Doofpot

Het principe is dat de oven witheet wordt gestookt. Als de juiste temperatuur bereikt is, worden de restanten van het verbrande hout en de assen uit de oven verwijderd en in de doofpot gestopt. Wie zich ooit heeft afgevraagd waar dat woord vandaan komt, heeft nu meteen het antwoord.

Vervolgens kan het deeg in de hete oven. Die koelt ondertussen af, maar zal wel lang genoeg warm blijven om één baksel af te werken. Als je daarna nog wil bakken, moet je eerst weer opstoken.

“Na de restauratie geven we onszelf een jaar om een team van mensen te vinden die zich voor dit project willen inzetten”, besluit Ellen Van de Velde. “We praten dan niet alleen over stokers en mensen die zich met het hout bezighouden, maar ook mensen die het voorbereiden van het deeg en het bakken van brood zelf op zich willen nemen.”