Het expertisecentrum houdt jaarlijks de vinger aan de pols bij leerlingen uit het secundair onderwijs met een grootschalige bevraging over roken, het gebruik van alcohol, psychoactieve medicatie, illegale drugs, gokken, gamen en sociale media. Mede door de coronapandemie zijn er geen cijfers beschikbaar voor de schooljaren 2019-2020 en 2020-2021. Op basis van de antwoorden van ongeveer 7.500 leerlingen komt het VAD nu sinds lange tijd met een nieuw rapport.

Opmars van de e-sigaret

Zo daalde de voorbije jaren het aantal jongeren dat in het laatste jaar gerookt had, het zogenaamde ‘laatstejaarsroken’ stelselmatig, maar die daling is nu sterk afgezwakt. In het schooljaar 2021-2022 ging het om 18 procent van de bevraagden. Hoewel er meer laatstejaarsrokers zijn bij jongere leeftijdsgroepen, is de gemiddelde leeftijd waarop jongeren beginnen te roken de laatste tien jaar wel gestegen van 14,1 jaar naar 15,1 jaar. Bovendien is er een duidelijke link tussen het rookgedrag van ouders en dat van hun kinderen.

LEES OOK. Van cuberdonsmaakje naar echte sigaret: “Verontrustend hoe trendy e-sigaretten worden aangeboden” 

Daarnaast is de opmars van de elektronische sigaret opvallend. Zo gebruikte 19 procent het voorgaande jaar e-sigaretten. Het aandeel regelmatige gebruikers is dan ook gestegen tot 5 procent. Vooral binnen de leeftijdsgroep van 17- en 18-jarigen en bij leerlingen uit het TSO en BSO is regelmatig gebruik populair. Bijzonder is ook dat de kloof tussen jongens en meisjes heel wat kleiner is dan bij de klassieke rookmiddelen.

Minder leerlingen drinken alcohol

Positief is dat wel steeds minder leerlingen alcohol drinken. Ook in het schooljaar 2021-2022 zette die daling zich voort, met iets minder dan de helft van de bevraagden die het afgelopen jaar heeft gedronken (tegenover 63 procent in 2010-2011). Toch is er ongerustheid over een kleine groep jongeren die regelmatig drinkt. In de periode 2021-2022 nuttigde een op de zeven wekelijks alcohol. Dit stijgende regelmatig gebruik is kenmerkend voor alle leeftijdsgroepen, voor zowel jongens als meisjes en in alle onderwijsvormen.

LEES OOK. Minderjarigen klappen uit de biecht over hun alcoholgebruik: “Ik lust het niet echt, maar wil wel zat zijn op een fuif” 

Cannabis en kalmeermiddelen

Een van de meest in het oog springende resultaten is de sterke daling van het cannabisgebruik. Sinds de start van de leerlingenbevraging gebruikten leerlingen nog nooit zo weinig cannabis als in 2021-2022, met een ooitgebruik van 10 procent, een laatstejaarsgebruik van 7 procent en een regelmatig gebruik van 2 procent. Het VAD wijst hiervoor naar de impact van de coronamaatregelen, aangezien cannabis vaak met vrienden gebruikt wordt. Wel staan veel jongeren minder kritisch tegenover wiet.

LEES OOK. Topdokters over de schade die drugs, tabak en alcohol aanrichten: “Veel mensen hebben middelen nodig om het leven aan te kunnen” 

Voorts zag het VAD ook een gestage stijging in het gebruik van slaap- en kalmeermiddelen, die vooral populair zijn bij meisjes. De afgelopen zeven jaar steeg het gebruik van 13 naar 16 procent. Wat lachgas betreft zijn er geen indicaties tot paniek: 4 procent heeft het ooit gebruikt, 2 procent deed dit het voorgaande jaar. Ook gamen leerlingen - ondanks het grotere sociaal isolement in de coronaperiodes - niet meer dan voordien. Het aandeel dat meer dan zeven uur per week gamet, bleef met een op de vier ongeveer stabiel.

“Uit de bevraging blijkt dat gamen en cannabisgebruik bij jongeren dalen. Maar we zijn ook niet blind voor de minder goede zaken, zoals de toename van gebruik van e-sigaretten bij jongeren”, reageert Vlaams minister van Welzijn en Volksgezondheid Hilde Crevits (CD&V). “Het belang van preventie is groot en we weten dat preventie werkt. VAD en consortium Tabak voeren verder gerichte acties. Zo heb je bijvoorbeeld het lespakket ‘Nognito’ met zes interactieve en speelse gespreksmethodieken over alcohol die met leerlingen in de eerste graad gebruikt kunnen worden, en de methodiek ‘Bullshit Free Generation’ om rond roken te werken in de klas.”