Lia van Bekhoven maakt de balans op na duizend dagen Brexit: “Keep calm and carry on? Zelfs dàt lukt niet meer”

Een piepklein, keurig huisje in Utrecht, de miniatuurversie van Amsterdam die stilaan ook begint te morren over de vele toeristen die het oude centrum overspoelen. Hier vindt de bewoonster wat ze in haar groene buitenwijk in Londen niet vindt: rust. “En dan bedoel ik oorverdovende stilte”, zegt Lia van Bekhoven, die haar tweede stek gebruikt om familie en vrienden te bezoeken. “En om te werken. Want ik werk altijd, elke dag.”

Voor een correspondent in Londen zijn het gouden tijden. Groot-Brittannië gaat door een ongekende crisis, ondanks kleine succesjes rond Noord-Ierland en de stroom asielzoekers uit Frankrijk. Sinds de Brexit kreunt het land onder stakingen, voedseltekorten, woningnood, armoede en messengeweld. En wat te denken van de openbare omroep BBC, baken van hoop in bange tijden? The Beeb – de bijnaam voor BBC – werd bedolven onder de kritiek toen sportjournalist Gary Lineker werd geschorst nadat hij het migratiebeleid op de korrel nam. “De BBC staat al langer onder druk van een conservatieve regering en pers die haar wil afschaffen”, zegt Van Bekhoven. “Mij viel in deze zaak op dat de bazen van de BBC hun omroep niet verdedigden. Dat heb ik nog nooit meegemaakt.”

LEES OOK. Na één weekend is Gary Lineker terug op het scherm: waarom BBC schorsing van voetbalpresentator alweer intrekt

En zo is het altijd wat met Groot-Brittannië. Het is gewoon niet uit het nieuws te branden.

“Klopt, maar dat heeft niets te maken met het politieke en economische belang van het land. Sinds de Brexit is het steeds minder relevant geworden. Ik bedoel, júllie hebben nog tomaten.” (grinnikt)

De Britten hebben er sinds de Brexit echt een boeltje van gemaakt. Of zijn we nu te streng?

“Ik denk van niet. De Britten beginnen dat nu zelf ook te beseffen. Mijn Britse vrienden zeggen dat ze zich schamen om Brits te zijn, dat ze niet meer naar Europa op vakantie durven. Als ze mij vragen of wij leedvermaak hebben, zeg ik: Nee, de mensen in Europa begrijpen gewoon niet hoe dit kon gebeuren. Nu zie je de kentering, zeker nu de premier dat akkoord met Europa heeft bereikt rond Noord-Ierland. De tijd van de Brextremisten is voorbij. De comeback van Boris Johnson was een paar weken geleden nog een ding. Nou, ik denk echt dat die kans nu verkeken is.” (lees verder onder de foto)

Zien de Britten het nog een beetje zitten, met al die stakingen en lege rekken?

“Ze hebben het opgegeven. Je voelt de futloosheid, de apathie, heel erg. Het motto was altijd ‘keep calm and carry on’, kalm blijven en verder doen. Zelfs dat geldt niet meer. De spirit is weg. Er gebeurt zóveel dat de mensen in hun gewone leven raakt. Mijn straat is aangesloten bij een voedselbank. Elke donderdagavond dumpen we wat we kunnen missen in het portiek van een huis. Dan krijg je berichtjes op je telefoon met de vraag om geen rijst en aardappelen meer weg te schenken. Want de mensen hebben het geld niet om het gasvuur aan te zetten en het te koken.” (lees verder onder de foto)

Voor veel Britten is het “heat or eat”, kiezen tussen verwarmen of eten.

“Zo is dat. Ik bedoel: er zijn meisjes van 13 die een zelfmoordpoging doen omdat ze op een wachtlijst staan voor hulp. Ik heb zóveel vrienden die zich suf tobben over de mentale gezondheid van hun kinderen en kleinkinderen. En die kunnen nergens terecht. In Nederland en België zijn er ook wachtlijsten, maar nergens is het erger dan in Groot-Brittannië.”

“Ga jij nog met plezier naar het theater als je over zes daklozen moet stappen? Dat raakt je toch in je hart als je er woont?”

Correspondent Lia van Bekhoven

Heb jij je eigen tanden al moeten trekken, zoals veel Britten bij gebrek aan een ziekteverzekering?

“Nee, dat niet. Als je een redelijk inkomen hebt, is het daar heel fijn leven. Maar je merkt aan alles dat er iets flinks mis is. En niet alleen door het tekort aan tomaten in de supermarkt. Je merkt het aan de algehele stemming. Er hangt iets in de lucht, het drukt je naar beneden. Ik bedoel: ga jij nog met plezier naar het theater als je over zes daklozen moet stappen? Dat raakt je toch in je hart als je er woont?”

Heb jij de pech al gehad om in een Brits ziekenhuis te liggen?

“Een jaar of tien geleden had ik problemen met mijn baarmoeder. De dag na de operatie kon ik vertrekken, ik kreeg een hoop papieren mee die ik pas thuis doorlas. Daar stond in dat er aan de binnenwand van mijn baarmoeder was gewerkt, terwijl ik dacht dat die verwijderd moest worden. Dus was mijn vraag: heb ik nu nog een baarmoeder of niet? Pas na veel bellen en mailen kreeg ik de gynaecoloog te pakken die de operatie had gedaan. Hij gaf toe dat hij me met de verkeerde papieren naar huis had gestuurd. Ik was een baarmoeder armer en een ervaring rijker.”

Je man is vier jaar geleden overleden aan slokdarmkanker. Heeft hij de best mogelijke behandeling gekregen?

“Dat wel. Omdat we in West-Londen woonden, daar vind je een van de beste kankerziekenhuizen van Europa. Ik sluit wel niet uit dat de kanker bij mijn man te laat is ontdekt, misschien was dat in Nederland eerder gebeurd. Maar de behandeling was uitstekend. Dat is nu anders, verslechterd. En heb je een chronische ziekte, dan is het hopeloos. Dan ben je aan de goden overgeleverd, door de wachtlijsten. Daaraan merk je dat de ziekenzorg ingestort is.”

“Als je vandaag een chronische ziekte hebt in Groot-Brittannië, dan is het hopeloos. Dan ben je aan de goden overgeleverd”

Correspondent Lia van Bekhoven

Gaat er eigenlijk nog iets goed in dat land?

“Jawel hoor, denk maar aan alles wat cultuur, sport en onderwijs is. Met dat laatste bedoel ik privéscholen en universiteiten. En om Gary Lineker te citeren: Groot-Brittannië is een land van voornamelijk verdraagzame, ruimhartige en gastvrije mensen. Mooi, hè. (lacht) En vergeet Londen niet. Dat blijft de hoofdstad van de wereld.”

Jij noemt jezelf een Nederlandse Londense. Met een Brits paspoort.

“Dat heb ik alleen maar gedaan vanwege de Brexit, hoor. Ik woon er sinds 1976 en wou door de Brexit niet behandeld worden als tweederangsburger. Dus heb ik nog op tijd het Britse staatsburgerschap kunnen aanvragen. Er was een periode waarin je op grond van een huwelijk met een Britse partner het Britse staatsburgerschap kon aanvragen. Mijn partner was heel ziek, dus moest ik snel zijn: als hij was overleden op het moment van mijn aanvraag, was ik niet langer getrouwd met een Brit en was alles veel ingewikkelder geweest.”

LEES OOK: “Koning Charles neemt laatste woonst van prins Harry in Verenigd Koninkrijk af”

Hoe heb je het al die jaren uitgehouden in een land waar politici jou beschouwen als “nv tv”, no votes tv, televisie die geen stemmen oplevert?

“Voor mij zwaaien de deuren niet vanzelf open, dat klopt. Ik heb premier Margaret Thatcher kunnen interviewen, heel vluchtig. Premier Tony Blair, ook heel vluchtig. Ze achterna hollend, terwijl ze van A naar B gingen. Ik wou dat ik kon zeggen dat ik de Queen geïnterviewd had, maar ja, dat is niemand gelukt.”

Wie staat er op je wenslijst?

“Prinses Anne: dát vind ik stiekem de interessantste. Ze werkt keihard, zeurt niet, is enorm geestig en staat vrij onverschillig tegenover haar koninklijke status; ze gaf haar kinderen geen titel. Wist je dat ik twee dagen met haar mocht meelopen? Nou, we konden haar niet bijhouden: zij deed alles met de helikopter.” (lacht)

Is je vak moeilijker geworden nu je autoriteit meer en meer in vraag wordt gesteld?

“Jazeker. Ik geef geregeld lezingen, wat ik graag doe, zo weet ik wat er leeft. Dan komen er mensen naar me toe die zeggen: U bent veel te uitgesproken in uw berichtgeving, het is gewoon niet waar wat u zegt. Volgens die mensen ben ik partijdig omdat ik zeg dat oud-premier Boris Johnson een leugenaar is. Dan zeg ik: Nee, feitelijk is Johnson een leugenaar. Natuurlijk zegt hij dat zijn Brexit-deal geweldig is. Dat is niet eens een leugen, dat is een verkooppraatje. Maar hij sprak de waarheid niet toen hij zei dat er geen grens in de Ierse Zee zou komen, want hij wist dat die grens er wél zou komen. Heel wat mensen vinden dat ik autoriteiten niet mag betichten van het spreken van onwaarheden. Maar dat moet je juist wel doen. Anders voed je complottheorieën én het cynisme in de journalistiek.”

Wordt Lia van Bekhoven dan belaagd, zoals veel journalisten?

“Ik krijg berichten van mensen die heel vervelende dingen zeggen, ja. Echt in termen waarvan je denkt: Nou, nou, nou. Maar bedreigingen, dat niet.”

Sterkt dit jou in de overtuiging dat jouw vak meer en meer belang heeft?

(deinst achteruit) “Néé. Daar ga ik echt niet van uit, hoor. Belang, belang. (zucht) Ons vak wordt vaak overschat, hoor. Gaan mensen door mijn berichtgeving anders denken over het Verenigd Koninkrijk? Beter geïnformeerd worden, misschien.”

“Volgens sommigen ben ik partijdig omdat ik zeg dat oud-premier Boris Johnson een leugenaar is. Dan zeg ik: nee, feitelijk is Johnson een leugenaar”

Correspondent Lia van Bekhoven

Ik weet dat Lia van Bekhoven nooit over leeftijd praat. Maar ik hoor wel dat er voor je zeventigste een wild dansfeest gepland staat.

“Absoluut. Er is voor mij weinig nodig om de kurk van de fles te trekken. Hoe uitbundiger, hoe beter. Er valt ook veel te vieren. Dit huis is mijn paleis, ik woon in Londen in de natuur, ik werk elke dag met plezier, de kinderen doen het goed, ik heb een fantastisch sociaal leven en ik moet me geen zorgen maken over hoe ik de eindjes aan elkaar knoop. Party time, zeg ik dan.”