Verrassing: voor dit interview moeten we niet in Turnhout of zelfs de Kempen aankloppen. Gilberte - “zeg maar Gil, hoor” - Tack woont in Borgerhout. “Twee jaar voor mijn pensioen wou ik een gidsenopleiding volgen”, legt ze uit. “In Antwerpen waren die volzet, het alternatief was Turnhout. Ik heb er volledig mijn draai gevonden en ben vandaag gids en redactielid bij heemkundekring ’t Bezemklokje.”

Haar eindwerk voor de gidsenopleiding schreef Gil over het dan gloednieuwe Meduceum, het verborgen Turnhoutse museum over de geschiedenis van de geneeskunde en dokter Paul Janssen. “Toen de opening in een stroomversnelling kwam, heb ik nog geholpen met de inrichting. In de bibliotheek ontdekte ik een boekje van Renier Snieders, die wetsdokter en gevangenisarts was. In zijn archief vond ik verhalen over echte mensen, als historisch demograaf kon ik daar mijn hartje bij ophalen. Zo verscheen in 2015 bij Brepols mijn boek Ziekte en zorg in de Kempen.”

Commissie van Arbeid

Gil wou verder op de ingeslagen weg en ging op zoek naar ‘verslaggevers ter plaatse’, die zich niet vandaag op verre afstand, maar hier lang geleden bevonden. “In de politieverslagen las ik hoe hier veel geweld gepleegd werd en er vooral voedsel gestolen werd. Dus vroeg ik me af hoe de mensen leefden. Toevallig wist ik dat er iets bestaan had als een Commissie van de Arbeid. Die hield in 1886 een enquête naar aanleiding van onlusten die het land op de rand van een burgeroorlog brachten. De overheid wou weten wat er onder de bevolking leefde.”

De speurtocht naar het document kon beginnen. “Via het rijksarchief kwam ik te weten dat er een verslag van meer dan drieduizend pagina’s bestaat. Dat was nog niet inhoudelijk onderzocht. Uiteindelijk heb ik het toevallig ontdekt in de universiteitsbibliotheek van Gent. De overheid stelde honderd vragen, ik kreeg alle antwoorden over hoe de mensen toen leefden en werkten.”

Veranderingen

Vijf arbeiders uit de stad Turnhout en twee werkgevers van plattelandsgemeente Beerse vulden de enquête in. Dankzij hun getuigenissen kon Gil een beeld schetsen van de Kempen tussen 1870 en 1886. “Dat is een periode waarin het allemaal heel vlug begon te veranderen. De industrialisering bereikte de Kempen en dat leidde tot protest en later nieuwe sociale wetten.”

De hoofdstukken van Leven & werken in de Kempen: De eerste fabrieksarbeiders tussen 1870 en 1886 gaan over onder meer het lotelingensysteem, het onderwijs en het geloof. “Dit boek is er voor iedereen die geïnteresseerd in geschiedenis en industrie, specifiek die van Turnhout. Zaterdag 18 maart stellen we het voor in Standaard Boekhandel in Turnhout.”

www.brepols.net