Op meerdere plaatsen in de haven van Antwerpen gingen onderzoekers van Transport & Mobility Leuven in het voorjaar van 2021 aan de slag met remote sensing. De proefopstelling registreerde de uitstoot van zo’n 235.000 voorbijrijdende auto’s, bestelwagens en vrachtwagens. Wanneer de meetapparatuur aangaf dat bij vrachtwagens de installatie om schadelijke uitstoot te beperken mogelijk niet werkte, werden zij uit het verkeer gehaald en gecontroleerd door de politie. Ook vlogen ze op de bon wanneer bijkomende controle het misbruik bevestigde.

Remote sensing spoort specifiek bij voertuigen op of de roetfilter defect is, of een SCR-katalysator doelbewust werd uitgeschakeld. Als dat het geval is, worden te veel stikstofoxiden en roet uitgestoten.

Minder voertuigen onnodig aan de kant

Volgens de onderzoekers bewijst de techniek van remote sensing zijn nut. Het maakt het een stuk gemakkelijker om fraudeurs er uit te halen. Bij standaardcontroles waarbij voertuigen random uit het verkeer worden gehaald loopt maar 2% tegen de lamp. Daarentegen bleek iets meer dan de helft (52%) van de voertuigen die werden gecontroleerd nadat remote sensing een alarmsignaal deed afgaan, niet in orde te zijn met de voorschriften. Het maakt bijgevolg ook dat minder voertuigen onnodig aan de kant worden gezet en meer probleemgevallen aan een grondige controle kunnen onderworpen.

In totaal werden tijdens het handhavingsluik van het remote sensing-project 228 voertuigen aan het kant gezet voor extra controle. 149 daarvan werden onderzocht nadat de apparatuur een signaal gaf, de overige voertuigen werden gecontroleerd na visuele vaststellingen door de inspecteurs. “In acht van de 228 gevallen (3,5%) was er sprake van regelrechte fraude, zoals software-manipulatie of onklaar gemaakte niveaumeting in de Ad Blue-tank”, verduidelijkt Evelyn Tiebos van Port of Antwerp-Bruges. “In 35 gevallen (15%) ging het om defecten aan de emissiereductietechnologie of een andere onregelmatigheid waarvan niet kon worden aangetoond dat het om fraude ging.”

De remote sensing leverde de meest accurate resultaten op op plekken waar de motor van de vrachtwagens al goed warm was gedraaid, bijvoorbeeld bij op- en afritten van een snelweg.

Op basis van de metingen schatten de onderzoekers in dat een vrachtwagen die rondrijdt met een niet-werkende SCR-katalysator evenveel uitstoot als vijftien vrachtwagens die in orde zijn. Bij roetfilterfraude kan dit oplopen tot ruim honderd keer zoveel. Bij Port of Antwerp-Bruges zijn ze er dan ook van overtuigd dat deze testmethode een goed hulpmiddel kan worden om de luchtkwaliteit te verbeteren.

Kleine groep fraudeurs

Havenschepen Annick De Ridder (N-VA) benadrukt dat het gaat om een heel kleine groep die de regels met de voeten treedt en daarmee verantwoordelijk is voor een groot deel van de uitstoot. “De overgrote meerderheid van transportbedrijven leveren grote inspanningen om alles duurzaam te vervoeren, waarvoor hulde.”

Vlaams minister van Justitie en Handhaving Zuhal Demir (N-VA) wil nu met de Vlaamse regering werk maken van de structurele uitrol van remote sensing in Vlaanderen. “We deden ons voorbereidend werk grondig, nu is het tijd om fraudeurs goed aan te pakken”, aldus Demir.