Met dezelfde opwinding alsof het om hun eerste schooldag ging, zijn Ivan Van Elst en Tom Smets onlangs in een nieuwe uitdaging gevlogen. Tom is een gewezen schooldirecteur, Ivan heeft heel zijn carrière lang gewerkt voor klantendiensten. Deze dagen duiken ze geregeld de straten van Zwijndrecht in. Meerbepaald de straten van de afgebakende zonde 1A. Dat is de zone die het dichtst bij de 3M fabriek ligt. Van die zone zijn we zeker dat ze gesaneerd moet worden om de chemische stof PFAS uit de grond te krijgen. “Maar de kans is heel reëel dat het hier niet bij blijft”, weten Tom en Ivan.

Ze werken allebei voor IGEMO, een intercommunale die dienstverlening aanbiedt aan gemeentebesturen op het vlak van onder meer milieuvervuiling en -handhaving. Een chemische achtergrond hebben de twee niet, laat staan dat ze tot een paar jaar geleden meer over PFAS wisten dan u en ik. Maar het duo heeft er wel net een zeer succesvolle generale repetitie of testcase opzitten. Ze werden in 2021 aangesteld door de gemeente Willebroek als ombudsdienst om de saneringen op de voormalige site De Naeyer mee in goede banen te leiden. Daar werd vervuiling aangetroffen in een nieuwe verkaveling. “Die wijk is drie keer kleiner dan de eerste zone in Zwijndrecht, maar we kunnen zeggen dat we het daar tot een goed einde hebben gebracht. Op een paar tuinafwerkingen na, is dat project intussen afgerond”, zegt Ivan.

Ivan en Tom waren ook daar langs de ene kant het luisterend oor voor de bezorgdheden van de buurt en langs de andere kant de spreekbuis van de buurt tegen alle andere actoren in het spel zoals de aannemer, de gemeente en de vervuiler. Die functie gaan ze ook in Zwijndrecht vervullen.

De twee heren weten dus wel van wanten. “Al kunnen we geen gewone copy-paste doen van Willebroek naar Zwijndrecht. De gevoeligheden liggen hier anders. Er zijn hier ook andere gevoeligheden in het spel. Hier werken we bijvoorbeeld ook met landbouwers. Ook daar zijn saneringen gepland, maar voor hen gaan het niet zozeer om hun tuin, maar wel om hun kostwinning”, aldus Tom.

Het duo is sinds een goeie twee weken aan de slag in Zwijndrecht. Ze zijn telefonisch, per mail of op afspraak bereikbaar, maar ze gaan dus ook zelf actief in de buurt aankloppen bij mensen om te luisteren en raad te geven.

“Op veel vragen kunnen we nu al anticiperen. We zijn al volop in gesprek met de verschillende actoren om zoveel mogelijk duidelijkheid te krijgen. Maar we weten natuurlijk nog niet alles wat in de buurt leeft. De stormloop aan vragen moet nog op gang komen, denken we. Op 1 mei moet het algemene draaiboek voor de saneringen klaarliggen, dan weten we al meer. Als de werken effectief voor de deur staan, verwachten we nog wel een pak bijkomende vragen. In Willebroek konden we gewoon aan de binnenkomende vragen zien in welke straat er op dat moment gewerkt werd.”

Want als het iets met saneringen te maken heeft, weten Ivan en Tom normaal gezien het antwoord of doen ze er toch alles aan om het uit te zoeken. “Dat kan heel breed gaan. Van mensen die niet weten of ze nu nog een trampoline mogen ingraven in de tuin tot vragen over het behouden van een symbolisch belangrijke boom of over het houden van dieren in de tuinen. Ik kan trouwens al zeggen dat het ingraven van een trampoline geen goed idee is en dat er voor een boom verschillende technieken bestaan om die eventueel te kunnen behouden”, aldus Ivan.

Het ombudsteam is goedgeluimd. Ze kijken duidelijk uit naar deze nieuwe uitdaging. Dat ze hier niet in één jaar tijd terug weg zijn, beseffen ze goed. “De komende vier jaar wordt er gewerkt in de eerste zone. We zitten hier dus zeker een paar jaar. Binnenkort komt er nog één medewerker bij in ons team en over de jaren kunnen we misschien nog uitbreiden.”

Ze beginnen er alleszins met goede moed aan. Al weten ze dat het een moeilijke periode wordt voor de inwoners van de gemeente. “Die mensen hebben verschrikkelijk slecht nieuws gekregen en hebben er slapeloze nachten opzitten. Sommigen zijn bezorgd over hun gezondheid en die van hun kinderen, anderen begrijpen helemaal de nood niet van de maatregelen omdat ze er al jaar en dag wonen en nog kerngezond zijn. Wij zijn een luisterend oor en een neutrale partij bij wie ze hun bezorgdheden kwijt kunnen. Onze taak is de mensen zo veel mogelijk ontzorgen”, volgens Tom.

Ik kan wel met stip zeggen dat er geen enkele spade de grond in gaat zonder akkoord van de bewoner. Eerst moeten alle plooien gladgestreken zijn en alle onduidelijkheden uitgeklaard zijn. Dat komt meestal wel snel goed hoor. Er wordt volgens een duidelijke procedure gewerkt. Zo wordt er eerst voor elk perceel een zeer gedetailleerde waardebepaling gemaakt. Voor die helemaal rond en afgeklopt is, kan er ook niet gewerkt worden. We zijn ervan overtuigd dat het ook hier allemaal snel duidelijk zal worden en goed zal aflopen. Laat maar komen.”