Tot de jaren vijftig van vorige eeuw lagen er nog 6.200 hectaren wetlands of draslanden in de vallei van de Kleine Nete tussen Retie en Lier. “In 2014 waren dat er nog slechts 900”, zegt gouverneur Berx. “Grote delen van die vallei werden opgehoogd. Een immens probleem, zeker met de klimaatverstoring nu, want wetlands opereren als sponzen. Ze bufferen het water in natte periodes en geven het vrij in droge periodes.”

De Vierselse ‘spons’ werd midden jaren zeventig vernietigd, toen er aanvragen kwamen om de natte percelen om te vormen tot landbouwpercelen. In 2018 kon Natuurpunt een met bouwpuin verhoogd terrein van meer dan drie ha aankopen in het Viersels Gebroekt, grenzend langs de Nijlensesteenweg in de buurt van de boogbrug over het Netekanaal in Broechem. Samen met het Vlaamse Departement Omgeving, het Agentschap Natuur en Bos, de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), de provincie Antwerpen, de gemeente Zandhoven en De Vlaamse Waterweg werd het nodige geld verzameld om de afgraving te financieren. Al die partners kwamen woensdag eens kijken.

“We zijn op een gegeven moment nog extra geld moeten gaan zoeken, doordat het puin dieper zat dan vermoed en enkele delen zwaarder vervuild waren dan we dachten”, vertelt Manu Büscher (Natuurpunt Beheer), die zelf opgroeide in Nijlen en het gebied goed kent.

Dankzij dit project krijgen het Europees beschermde zomerklokje en de blauwborst hier nieuwe kansen. “De werken zijn ondertussen halfweg en de regen van de afgelopen weken zette het afgegraven deel helemaal onder water”, zegt Manu Büscher. “Tegen de zomer willen we nog de strook tot tegen de Nijlensesteenweg verder afgraven. Daar zullen we een oeverzone creëren langs de waterloop en de historische verbinding tussen Molenbeek en Kleine Beek opnieuw in het landschap aanleggen. Momenteel moet je nog een stukje over een pad stappen om tot het houten vlonderpad te komen. Maar we gaan het planken pad vroeger laten beginnen vanaf het bruggetje.”

Het project kwam tot stand dankzij een projectsubsidie Natuur waarvoor Natuurpunt in 2019 een aanvraag indiende bij het Agentschap Natuur en Bos. De leden van de opvolgcommissie Kleine Nete, meer bepaald de Vlaamse Milieumaatschappij, de Vlaamse Waterweg, Provincie Antwerpen en de gemeente Zandhoven, leverden een aanvullende financiële inspanning.

Dergelijke projecten worden uitgevoerd dankzij het Vlaams Minafonds en de Blue Deal. Dat laatste is het programma waarmee de Vlaamse regering de strijd aangaat tegen droogte en waterschaarste. Ook het Departement Omgeving van de Vlaams overheid gaf een subsidie in het kader van ‘Proeftuinen Ontharding’.

“De regen van de afgelopen weken is als het nieuwe goud. Moerasgebieden zoals het Viersels Gebroekt zijn cruciaal om het op natuurlijke wijze vast te houden en in de grond te laten sijpelen”, zegt Zuhal Demir (N-VA), Vlaams minister van Omgeving, die zelf niet aanwezig kon zijn.

Vrijwilligers van Natuurpunt gaan de komende maanden nog weekendhuisjes en illegale constructies slopen naast het nu afgegraven gebied. Het herstel van het erfgoedlandschap is goed zichtbaar op de dronebeelden die de VMM maakte. Het lijken wel beelden die boven de Hoge Venen of ergens in Nederland zijn gemaakt. In Ranst komt er een gelijkaardig herstelproject in de vallei van de Kleine Nete, met steun van Regionaal Landschap de Voorkempen.

Dat het allemaal wel veel heeft gekost geven de projectpartners toe. “Maar koken kost geld, en met de droge zomers die we achter de rug hebben is ruimte voor water enorm waardevol. Dit is een voorbeeldproject voor Vlaanderen.”

In 1997 verwierf Natuurpunt zijn eerste perceel in het Viersels Gebroekt. Later vestigden zich bevers in het gebied - die er nog steeds leven - en onderging het een hele metamorfose. Büscher bedankte zijn voorgangers Maarten Jacobs en Wout Opdekamp en alle lokale Natuurpunt-vrijwilligers. Ook de site Goormans werd intussen verwijderd en zal afgegraven worden.

Tijdens het persmoment woensdag begon een specht te roffelen en waren reesporen zichtbaar in de bevroren grond. Wintertaling, blauwe reiger, grote zilverreiger, tal van meeuwen- en ganzensoorten, citti’s zangers: zelfs in de winter is het een drukbepleisterd gebied.

www.dekleinenete.be