In het licht van de opvang van personen met een psychische kwetsbaarheid in Geel bouwde de vroegere Rijkskolonie of ‘de kolonie’ – nu Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum (OPZ) Geel – verspreid over het grondgebied verschillende badhuizen. Het eerste verscheen in 1890 in Geel-Stelen, in de jaren nadien volgden er nog enkele andere. Patiënten van het OPZ konden tot ruim een kwarteeuw geleden in deze panden terecht voor hun persoonlijke hygiëne. Maar de meeste staan intussen al vele jaren leeg.

Yves Van Hulsel van oppositiepartij De Brugpartij maakt zich zorgen dat deze brok historisch erfgoed binnen afzienbare tijd op de stedelijke lijst van verwaarloosde gebouwen opduikt als er niet snel iets ondernomen wordt. “De vijf vroegere badhuizen zijn opgenomen in de Vlaamse inventaris van vastgesteld bouwkundig erfgoed. Dat heeft bepaalde juridische gevolgen. Maar die zijn nooit zo sterk als wanneer een pand beschermd is als monument. In dat laatste geval kan de eigenaar een erfgoedpremie krijgen wanneer hij het pand wil restaureren. Bovendien is slopen van een beschermd monument verboden.”

Wereldberoemd in Geel

Hij pleit ervoor om voor minstens één en liefst meerdere van de vijf badhuizen de aanvraagprocedure voor bescherming op te starten. “Het laatste dat we willen horen, is dat die gebouwen die zo verbonden zijn met de Geelse gezinsverpleging, zo verkommerd geraken dat het beter is om ze gewoon af te breken”, zegt Van Hulsel.

Schepen van Ruimtelijke Ordening Bart Julliams (N-VA) treedt Van Hulsel graag bij dat de badhuizen voor het nageslacht als waardevol erfgoed bewaard moeten blijven. Maar bij de stelling dat dit het best gebeurt via een officiële bescherming, heeft hij zijn twijfels. “Het is helemaal niet zo eenvoudig om een pand als monument beschermd te krijgen. De badhuizen zijn in Geel wereldberoemd, maar het is nog de vraag of Vlaanderen die net zo waardevol acht als wij”, zegt Julliams.

Andere invullingen

Hij benadrukt dat het stadsbestuur op zich niet tegen een bescherming is, maar een dergelijke status heeft volgens hem verregaande implicaties. “In het verleden hebben we jammer genoeg gemerkt dat een zelfs terechte bescherming van een gebouw verdere ontwikkelingen kan hypothekeren. De restauratievoorschriften zijn bijzonder strikt. Als je als investeerder te horen krijgt dat je de oorspronkelijke mortelstructuur moet hernemen, zie je de kosten snel oplopen. Je kan eventueel wel erfgoedsubsidies krijgen, maar die dekken de kosten nooit volledig. Het gevolg is dat er niets met het gebouw gebeurt en het door die bescherming juist vervalt. Dat willen we als stad niet. En als stad hebben we de financiële middelen niet om dat zelf aan te pakken.”

Daarom zoekt Geel samen met OPZ naar andere manieren om de badhuizen te redden. Zo gaat Kleine Landeigendom Zuiderkempen het badhuis in Stelen verbouwen tot sociale appartementen en is het badhuis op Rijn verhuurd. “Voor het grote badhuis in de Dr. Van De Perrestraat hadden we een geïnteresseerde ontwikkelaar om er cohousing in onder te brengen. Maar die is afgeknapt op de hoge renovatiekosten”, zegt Julliams.