LEES OOK. Spannender dan de Visa-crisis kon het niet worden in de politieke journalistiek

Net als bij een vulkaanuitbarsting lag deze crisis al een tijdje onder de oppervlakte te sluimeren. In het hoofdcommissariaat aan de Oudaan was een hevige ruzie losgebarsten binnen de politietop. Enkele hoofdcommissarissen waren het niet eens met de richting die toenmalig korpschef Luc Lamine uit wou met het korps. Informatie werd gelekt om sommigen in diskrediet te brengen.

Daaruit bleek dat enkelen aan de politietop het nogal breed lieten hangen met overheidsgeld via hun Visa-kaarten van de politie, zoals een teambuilding in een luxe kuuroord. Kredietkaarten die bedoeld waren om representatiekosten mee te betalen. Als de toenmalige korpschef er vrouwenkleding mee had gekocht, was dat nog moeilijk uit te leggen. Bovendien werden deze Visa-kaarten aan de politietop gebruikt om loyaliteit af te kopen bij collega’s. Een dag later opende het parket een onderzoek naar de boekhouding van de politie.

Armoedzaaiers

Al snel sloeg de schandaalsfeer over naar het Antwerpse stadhuis. De top van de stedelijke administratie beschikte niet alleen over een Visa-kaart van de stad Antwerpen, maar ook over één van de politie. “Al goed dat armoedzaaiers als wij toch nog iéts krijgen”, reageerde voormalig stadssecretaris Fred Nolf zich van geen kwaad bewust. Bovenop kwam het oneigenlijk gebruik van geld uit een resem stedelijke vzw’s. Sommige politici en vakbonden vroegen het ontslag van de top van de politie en de stedelijke ambtenarij. Vakbonden betoogden op de Grote Markt en staken een immense Visa-kaart in de hand van Brabo. De brandweer spoot symbolisch het stadhuis proper.

De Visa-crisis sluimerde wat, tot sp.a-voorzitter Patrick Janssens in de gemeenteraad een opmerkelijke uitspraak deed rond een contract met de reclamefirma JC Decaux. Die was volgens hem zeer nadelig voor de stad. “Is het luiheid, domheid of erger”, vroeg Janssens zich af. De insinuatie was gemaakt van dat er gefoefeld was.

“Zweer barst open”

Niet lang daarna kwam het politieke bestuur onder vuur te liggen. “Antwerpse stadhuis op stelten. Zweer barst open”, titelde Gazet van Antwerpen op 12 maart. Stadssecretaris Fred Nolf nam onder zware druk ontslag en er werd een tuchtprocedure opgestart tegen de adjunct-stadssecretaris en de stadsontvanger. Ze werden beschuldigd van misbruik van overheidsgeld. De stadssecretaris kwam zelfs een maand in voorarrest te zitten.

Het Vlaams Blok rook bloed en dook in de onkostennota’s van de burgemeester en schepenen. Daaruit bleek dat zij hun Visa-kaart gebruikten voor het aanschaffen van onder meer parfum, kleding, rugzakken, champagne en geboortekaartjes. De Visa-kaart moest dienen voor ‘kosten eigen aan het ambt’, maar niet iedereen was overtuigd dat deze producten daar onder vielen.

Toenmalig Vlaams Blok-fractieleider Filip Dewinter sprak van “flagrante misbruiken”. Het werd voor burgemeester Leona Detiège een pijnlijke gemeenteraad. Dewinter zei in de publieke zitting dat sommige schepenen zelfs haar verjaardagscadeau hadden gekocht met de Visa-kaart van de stad Antwerpen.

Boetedoening

Na deze gemeenteraad zag het schepencollege slechts één uitweg. Op een persconferentie kondigden de schepenen aan dat ze hun uitgaven voor onder meer kleding gingen terugbetalen. “Na de zondeval, de boetedoening” titelde de krant. Het was volgens de collegeleden en de meerderheidspartijen niet nodig om politieke consequenties te trekken uit heel deze saga.

Alleen was de geest uit de fles. De geloofwaardigheid van het stadsbestuur lag aan diggelen. Een dag na de boetedoening op 13 maart nam het voltallige schepencollege ontslag. Alleen burgemeester Detiège bleef op post om alles af te handelen tot er een vervanger voor haar was gevonden. Die kwam er na een politieke thriller.

VLD eist burgemeesterschap op

De Antwerpse VLD zette de eerste stap. De partij eiste dat er geen socialistische burgemeester meer mocht komen. Volgens de liberalen waren de socialisten verantwoordelijk voor heel de normvervaging die leidde tot misbruiken met Visa-kaarten en geld van stedelijke vzw’s. Antwerps sp.a-fractieleider Patrick Janssens liet het initiatief aan de liberalen.

De Antwerpse VLD schoof havenschepen Leo Delwaide naar voor als nieuwe burgemeester. Alleen had de nationale partijtop van de liberalen op vrijdag 14 maart andere plannen. Delwaide kreeg samen met toenmalig Antwerps VLD-voorzitter Ludo Van Campenhout op het VLD-hoofdkwartier in Brussel te horen dat zij hun plan moesten opbergen. VLD-voorzitter Karel De Gucht stelde Kamerlid Hugo Coveliers voor als kandidaat-burgemeester van Antwerpen. Delwaide en Van Campenhout moesten voor de camera’s van de pers hun teleurstelling verbergen. Het was een opmerkelijke zet, want Coveliers zat zelfs niet in de gemeenteraad. Dat is wettelijk ook niet verplicht.

Veto

Voor sp.a was dit een brug te ver en de partij stelde een veto tegen Coveliers als burgemeester. Janssens werd zelf kandidaat-burgemeester en dit ten koste van Detiège. Antwerpen kwam in een politieke impasse terecht en dreigde onbestuurbaar te worden. Coveliers zette door en werkte ondertussen aan operatie ‘Schone Handen’. Hij maakte werk van onder meer een deontologische code voor ambtenaren en beleidsverantwoordelijken en een bureau voor integriteit.

Janssens doet eind maart een gedurfde zet. Hij laat een peiling doen bij 470 stemgerechtigde Antwerpenaars met slechts één vraag: wie moet burgemeester van Antwerpen worden. 30% zei Janssens, 14% Filip Dewinter en slechts 10% verkoos Coveliers.

Ondertussen liepen er onderhandelingen tussen de coalitiepartners sp.a, VLD, Agalev en CVP over een nieuw schepencollege. Zij wilden de zittende coalitie verder zetten, maar er moest wel iets worden gedaan tegen de misbruiken en dat betekende de uitvoering van operatie ‘Schone Handen’.

“Janssens I” kopte Gazet van Antwerpen op 1 april. Van Campenhout had laten weten de kandidatuur van Coveliers niet meer te steunen. Die moest dit via de pers vernemen. De Antwerpse VLD ging daarmee in tegen de nationale partijtop.

Van de elf leden van het schepencollege die ontslag hadden genomen, kwamen er acht terug en werden drie vervangen: Leona Detiège (sp.a), Kathy Lindekens (sp.a) en Ann Coolsaet (VLD). Janssens moest nog even op de reservebank zitten. Er liep een gerechtelijk onderzoek naar hem en dat moest eerst worden uitgeklaard. Tot dan bleef Detiège aan het roer zitten. Het was nog wachten tot 10 juli voor Janssens de burgemeesterssjerp mocht aanbinden. Eddy Baelemans werd waarnemend korpschef na de schorsing van Luc Lamine. De top van de stedelijke administratie werd vervangen. Daarmee kwam een einde aan één van de woeligste politieke periodes die de stad Antwerpen heeft gekend.

Onduidelijk

De Visa-crisis kreeg nog wel een juridisch staartje. De meeste hoofdrolspelers werden buiten vervolging gesteld. De rechtbank oordeelde dat niet duidelijk was vastgelegd wat nu wel en niet mocht worden betaald met deze Visa-kaarten. Er kon dus niet worden bepaald of er misbruiken waren. Nolf kreeg in beroep een voorwaardelijke straf van vijf maanden cel wegens oneigenlijk gebruik van geld uit een stedelijke vzw.