Museum De Reede en het Museum Eugeen van Mieghem zijn buren. Erwin Joos van de Van Mieghem Stichting gaf vijf jaar geleden Harry Rutten van De Reede de voorzet om zijn grafiekmuseum op de Ernest Van Dijckkaai 7 te openen. Een expositie over Van Mieghem in De Reede lag dus voor de hand, temeer omdat het jonge museum zich toelegt op werk op papier met de mens als centraal thema. Elke beschikbare snipper papier gebruikte Eugeen Van Mieghem (1875-1930) om passanten vast te leggen.

Augustine Pautre

Met een focus op Augustine Pautre zoomt Museum De Reede in op de periode 1900-1905, de meest intense en artistiek sterkste jaren van Eugeen Van Mieghem. Hij schilderde altijd wie en wat hij voor zich zag. En in die jaren was dat de elegante maar ook tragische figuur van Augustine Pautre. De twee leerden elkaar kennen aan de Antwerpse Academie. Zij was een Zwitserse die zonder middelen in Antwerpen was beland en zich moest laten onderhouden, zoals dat toen heette. De artiest werd verliefd en huwde haar in 1902, tegen de wil van zijn familie.

Die liefde spatte ook van zijn werk. We zien het koppel op wandel, op terrassen op De Keyserlei, tijdens een carnavalsfeest of knus in eigen huis. Van Mieghem schilderde drie taferelen waarin we de jonge moeder met hun zoontje zien, dat eind 1902 geboren werd. Op de achtergrond gloort de Antwerpse haven.

Pautre bleef ook als model fungeren, niet alleen voor Van Mieghem overigens maar ook voor collega’s als Emile Gastemans, Alfons Van Beurden en Jozef Posenaer. Een expositiewand toont een groot aantal naaktstudies, die de invloed van Degas verraden.

Tuberculose

In 1904 sloeg het noodlot toe. Augustine leed aan het toen ongeneeslijke tuberculose, mogelijk een gevolg van haar armoedige jeugd. Andere hypothesen zijn een besmetting door de vele landverhuizers in hun woonbuurt of opgelopen tijdens haar werk als model en escortmeisje. Eind 1904 maakte Van Mieghem nog pastels van zijn vrouw terwijl ze opgedirkt, weliswaar vermoeid paradeerde, maar vanaf 1905 ging de gezondheid snel achteruit. Om haar zoontje niet te besmetten verhuisde ze naar Brussel. Daar legde Van Mieghem haar doodsstrijd vast in schetsen van haar krachteloze lichaam en close-ups van haar trieste blik. Op 12 maart 1905 overleed ze.

De serie Pautre-portretten verdwenen in mappen en geraakten met de jaren verspreid. Pas in 1993 bij de samenstelling van zijn eerste overzichtsboek identificeerde Erwin Joos de reeks, waarvan nog steeds nieuwe werken opduiken. Doordat ze vaak op de achterkant van vrachtbrieven waren gemaakt, kon Joos de chronologie van de tekeningen en de voortschrijdende ziekte soms dag na dag reconstrueren.

Na de dood van Pautre zou het vijf jaar duren voor Eugeen Van Mieghem weer exposeerde en zijn roeping als haven- en stadschroniqueur weer opnam. Nooit meer zou hij dezelfde intieme spanning in zijn oeuvre bereiken als tijdens de jaren met Augustine Pautre, waarin geluk en noodlot elkaar zo snel opvolgden.

‘Augustine in liefde en leed’ loopt tot 16 januari 2023 en toont 75 werken uit 20 verschillende openbare en privéverzamelingen.

www.museum-dereede.com