Maar liefst 249 onderaannemers zouden actief of minstens geregistreerd geweest zijn op de bouwwerf voor een nieuwe basisschool op Nieuw Zuid, waar vorig jaar vijf bouwvakkers om het leven kwamen toen een gebouw instortte. Dat terwijl hoofdaannemer Democo na de ramp een lijst van ‘maar’ 27 onderaannemers en 16 leveranciers bezorgde aan de stad.

PVDA vroeg die lijst in juni op en kreeg al snel door dat die niet volledig kon zijn. “Verschillende van de slachtoffers bleken aan de slag voor een bedrijf dat niet op de lijst stond”, zegt gemeenteraadslid Peter Mertens.

De partij kan niet begrijpen dat de stad zo weinig controle leek uit te oefenen op haar werf. Volgens Mertens verschuilen het stadsbestuur en AG Vespa zich achter de design en build-overeenkomst, waardoor de controle over de werf volledig uit handen zou gegeven worden aan de hoofdaannemer.

Design and build is een vorm van openbare aanbestedingen die de laatste jaren in de lift zit. Zeker bij grote bouwprojecten verkiezen steden, gemeenten en andere overheden steeds vaker design and build boven de klassieke aanbesteding. Zo werden alle 182 bouwprojecten in het ‘Scholen van Morgen’-plan van de Vlaamse overheid gebouwd volgens DBFM: design, build, finance and maintain.

Steven Van Garsse is advocaat en professor aan de UAntwerpen en UHasselt. Hij specialiseert zich in publiek-private samenwerkingen en overheidsopdrachten. “In een DB-procedure stelt een overheid een verzameling eisen samen”, legt hij uit. “We willen een school voor 400 leerlingen, met klassen voor telkens 30 leerlingen, met een sporthal, enzovoort. Het is dan aan de markt om daar een oplossing voor aan te bieden. Eén partij, vaak een consortium van een aannemer en een architect, schrijft zich in met een voorstel en voert het ontwerp en de bouw uit. Een integrale oplossing van ontwerp tot oplevering.”

Ontzorging

Daarin verschilt design and build van een klassieke aanbesteding, waarbij de overheid meerdere opdrachten moet uitschrijven: voor de verschillende onderdelen van het ontwerp en de bouw.

“Het grote voordeel van design and build is de ontzorging”, zegt Van Garsse. “De overheid krijgt als bouwheer één aanspreekpunt voor de werken. Bij problemen is dat eenvoudiger dan in het klassieke model, waar snel discussies kunnen ontstaan tussen verschillende partijen.”

Daarom is design and build een goed systeem, vindt de professor. “Zeker bij grote, complexe projecten is het de nieuwe standaard aan het worden. Je ziet hetzelfde op de private markt, waar ‘sleutel op de deur’-firma’s het goed doen. Bouwen wordt op die manier een soort dienstverlening.”

Opvolging

Dat de overheid het volledige project uitbesteedt aan één bedrijf of consortium, wil daarentegen niet zeggen dat er geen controle of betrokkenheid meer nodig is. “Ook design and build vergt opvolging, maar dan in een andere vorm. Welke vorm die opvolging precies aanneemt, hangt af van het contract. Maar het is geenszins een hangmat voor de overheid. In de praktijk blijft er dan ook controle op die projecten. ”

In Antwerpen zijn er 5 van de 117 lopende bouwprojecten die volgens een DB-procedure lopen, blijkt uit een antwoord van schepen voor stadsontwikkeling en AG Vespa-voorzitter Annick De Ridder in de gemeenteraad. Over welke projecten het gaat is nog niet duidelijk, PVDA de dossiers opgevraagd om te controleren of de aannemers op deze werven volgens de regels werken. Schepen De Ridder wenst tijdens het verloop van het gerechtelijk onderzoek naar de ramp niet inhoudelijk te reageren op de het dossier. Ook bij Democo wacht men de uitspraak af.