Bij de commissieleden heerste opluchting over het feit dat er eindelijk een akkoord is over de nieuwe beheersovereenkomsten - de vorige dateren van veertien jaar geleden. Maar er kwam ook kritiek over de financiële ‘flou’ van de plannen. Verschillende Kamerleden verweten de minister dat zijn ambities niet financieel onderbouwd zijn. N-VA-Kamerlid Tomas Roggeman had het over “een ongedekte cheque”. Maar leden van de meerderheid, zoals Jef Van den Bergh (CD&V) en Marianne Verhaert (Open Vld), benadrukten dat het belangrijk is om de doelstellingen te koppelen aan voldoende beschikbare middelen. “Er is pas een akkoord als er duidelijkheid is over de financiering”, zei die laatste.

Minister Gilkinet verduidelijkte dat dit de normale gang van zaken is, want het gaat nog maar om berekende voorstellen, in samenspraak met de NMBS en Infrabel. Nu starten de onderhandelingen binnen de regering en daarbij hoopt de minister iets meer dan 3,4 miljard euro extra overheidsbudget uit de brand te slepen. “Ik hoop op een akkoord tegen de begrotingsgesprekken van 2023, ook al gaat het om een meerjarentraject”, zei Gilkinet, waarbij hij verwees naar de investeringsplannen bij Defensie. “Elke 1 euro die geïnvesteerd wordt in het spoor levert 2,8 euro op aan de economie”.

Naast extra overheidsgeld, is het de bedoeling dat de doelstellingen uit de nieuwe beheersovereenkomsten ook gefinancierd worden met meer eigen middelen (bijvoorbeeld uit ticketverkoop) en uit efficiëntiewinsten, verduidelijkte Gilkinet. Woensdag raakte bekend dat de spoorwegmaatschappijen het tegen 2032 met zo’n 2.000 personeelsleden minder zullen moeten doen, volledig via natuurlijke afvloeiingen. 

De minister benadrukte ook dat het de bedoeling is om jaarlijks een evaluatievergadering te houden met de spoorbedrijven over de behaalde doelstellingen. “Zo een dynamiek bestaat nu nog niet. We willen meer duidelijke indicatoren, meer rapportage, corrigerende maatregelen,....”, aldus de Ecolo-minister.

4.900 personeelsleden vervangen

Ook de sociale dialoog met het personeel blijft belangrijk, klonk het nog. Gilkinet benadrukte dat meer treinen ook meer “rijdend personeel” betekenen, want treinen laten rijden zonder begeleiders maakt geen deel uit van de plannen. Ook aan hun statuut zal niet worden geraakt, beloofde de minister. Hij erkende wel dat het een uitdaging wordt om voldoende mensen te vinden. Door de pensioengolf moet alleen al de NMBS de volgende tien jaar 4.900 personeelsleden vervangen.

(Lees verder onder de foto)

De krijtlijnen van de nieuwe beheersovereenkomsten raakten eerder al bekend. Voor het reizigersverkeer wordt gemikt op 30 procent meer reizigers tegen 2032. Dit door meer treinen te laten rijden (minstens 4.220 op weekdagen versus 3.800 vandaag), een betere frequentie en meer vroege en late treinen. De trein moet ook attractiever en toegankelijker worden. Zo krijgt de spoorwegmaatschappij meer vrijheid over haar tarieven (bijvoorbeeld goedkopere tarieven tijdens daluren of speciale tarieven voor jongeren en senioren) en moet ze 181 stations beter toegankelijk maken. In het beheerscontract wordt ook gemikt op 40 procent meer fietsstallingen en 500 extra parkeerplaatsen voor wagens. Tegen 2025 moet het volledig spoornetwerk uitgerust zijn met het veiligheidssysteem ECTS.

Stiptheid

Minstens 91 procent van de treinen moet de volgende jaren op tijd rijden. Verschillende Kamerleden onder wie Joris Vandenbroucke (Vooruit) hadden liever wat meer ambitie gezien, “want stiptheid is ergernis nummer één”. Maar minister Gilkinet wees erop dat de ambitie wel degelijk wordt opgetrokken. “In het vorige beheerscontract was er sprake van minstens 86 procent, mét neutralisering”. De minister wil ook een meer waarheidsgetrouw beeld krijgen van de stiptheid en gaat daarvoor meten in 108 stations. “We willen ook de stiptheid kennen op 3 minuten in plaats van 6 minuten vertraging”, zei Gilkinet, maar daarover is nog geen akkoord met de NMBS.