Voor de normale sterveling zijn schepenakten uit de zestiende eeuw onleesbaar, maar Rita De Bie-De Laet heeft monnikengeduld en is een kei in het ontcijferen van oude geschriften. “Aangezien ik op dat moment nog geen nieuw thuiswerk had voor het Rijksarchief zag ik het wel zitten”, vertelt ze over de vraag van de heemkundige kring.

Vermits de parochieregisters pas beginnen in 1606 voor Westmalle en in 1607 voor Zoersel, bevatten deze akten interessante gegevens. In die periode vielen Westmalle en Zoersel nog onder eenzelfde bestuur.

Schepenakten gaan niet over het bestuur van de gemeente, maar hoofdzakelijk over aankopen van gronden en huizen. Sporadisch zit er een testament in of een huwelijkscontract bij . “Eigenlijk een voorloper dus van de notarisakten, alhoewel er al notarissen waren. Misschien was het makkelijker om in eigen dorp een akte te laten registreren in plaats van je naar Antwerpen te verplaatsen om daar een notaris te raadplegen.”

Schat aan informatie over voorouders

“Sommige akten zijn uitgebreid zoals bij een scheiding en deling tussen erfgenamen, en geven een beschrijving van alle kinderen. Aangezien een vrouw toen nog geen rechtsmacht bezat, werd haar man als voogd aangeduid en weet je dus ook met wie ze getrouwd was. Een schat aan informatie over je voorouders die nergens anders te vinden is”, legt Rita uit.

“Wat ik er zelf interessant aan vind - buiten de mogelijkheid om hele gezinnen terug samen te stellen - is het feit dat je van een bepaald huis of stuk grond kan opzoeken welke personen er door de jaren heen eigenaar waren. Er waren nog niet veel straatnamen, maar sommige huizen hadden een naam zoals de Mesthage, de Brake beemd of de Gote. Bij een verkoop of erfenis heb ik die naam telkens vermeld. Zo kan je nagaan wie de opeenvolgende eigenaars of bewoners waren”, zegt De Bie.

Ook bestonden toen al de gehuchten van Westmalle en Zoersel die er nu nog altijd zijn zoals Schuurhoven, Berkhoven, de Acker (nu Grootakker?), Heidsie, Hondsput, Ganzenput, Eindhoven en Scherpenberg. Zo zou je ook kunnen samenstellen wie er allemaal in elkaars buurt woonde.

“De meest voorkomende familienamen zijn Taymans, Zebrechts, der Muyden, Vanden Berge, Sneeuwaters, Verduvoirt, Maynx. Ook Matheus (Matthijssen) komt verschillende keren voor”, merkt Rita op. Jurgen Taeymans, oprichter van de huidige bekende koffiebranderij in Minderhout, is afkomstig uit Westmalle. Toch is het volgens de heemkundige kring lang niet zeker dat hij een verre nazaat is van de Taymansen uit de zestiende eeuw, want wisselden familienamen vroeger vaak. Toch herken je nog de familienamen die er nu nog geworteld zijn, zoals Sebrechtsen en Sebreghtsen in Zoersel.

Nog opvallend: priesters hadden indertijd soms veel eigendommen.

De volgende periode van 1555-1575 waar Rita nu aan bezig is, lijkt nog interessanter, want dan kan er misschien direct aangesloten worden op de parochieregisters van 1606.

Ze hoopt tegen het einde van het jaar klaar te zijn.

De vraag van de heemkundigen van Malle kadert in een breder project rond het toegankelijk maken van oude bronnen. De schat aan informatie die er nu vrijkomt, is uniek, vermits er weinig gemeenten zijn waar iemand de moeite deed of de kunde had om die oude schepenakten te transcriberen. Wie interesse heeft kan zich wenden tot de heemkundige kring van Malle www.heemkundigekringmalle.be

Een voorbeeld van een schepenakte van 20 oktober 1517 :

Verkoop door Katlijne Smijters, Henricx dochter, met Matthijssen Goedens haar man, aan Jan van Dijcke van een erfelijke rente op een stede te Westmalle aan de Heidsie. Item nog verschillende gronden en erven genaamd de Geelhof, de Noutshof, de Gansacker, de Leeuwerik en de Mergelput.

kma