Ze hebben vier keer meer kans om een jaartje te blijven zitten en het is drie keer meer waarschijnlijk dat ze in het beroepsonderwijs belanden. Kansarme leerlingen uit de basisschool presteren stukken minder goed dan hun collega’s. Een rapport van het ­Rekenhof legde dat onlangs nog maar eens bloot.

Meer nog: ook al krijgen scholen jaarlijks 321 miljoen euro van de Vlaamse regering om daar iets aan te doen, er is op vijf jaar tijd nauwelijks iets verbeterd. Op sommige vlakken presteren kansarme leerlingen zelfs slechter.

Om te weten of dat geld wel efficiënt wordt ingezet, vindt Daniëls dat onderzoekers in de toekomst ook de capaciteiten van leerlingen moeten meten, bijvoorbeeld met een IQ-test. “Nu kijken zij enkel naar de sociaal-economische status van kinderen”, zegt hij. “Bijvoorbeeld of hun moeder geen middelbaar diploma heeft of dat ze thuis een andere taal spreken dan het Nederlands. Nochtans heeft internationaal onderzoek aangetoond dat er ook een verband is met IQ.”

Niet dat kansarme kinderen dommer zijn, benadrukt hij. “Ik stel wel vast dat we nu enkel op basis van die thuissituatie concluderen dat ons gelijkekansenbeleid faalt”, zegt hij. “Terwijl we ook rekening moeten houden met de capaciteiten van leerlingen, en daar ons beleid op afstemmen.”

Wil dat dan zeggen dat we die kinderen aan hun lot moeten overlaten? “Natuurlijk niet”, zegt Daniëls. “Kinderen met een laag IQ kunnen uiteraard vooruitgang en leerwinst maken. Maar nu bestaat de illusie dat leraren alles kunnen oplossen, terwijl we niet van ieder kind een ingenieur kunnen maken.”

Golf van kritiek

Ondanks die sussende woorden veroorzaakte zijn voorstel gisteren een golf van kritiek. “Gaan we straks ook schedels opmeten?”, vroeg onderwijssocioloog Orhan Agirdag (KU Leuven) zich af op Twitter. De reden hoeven we niet ver te zoeken. De discussie raakt aan het hart van een tegenstelling in de wetenschappelijke wereld: is ons IQ onveranderlijk of kunnen we dat opkrikken?

Onderwijsspecialist Ides ­Nicaise (KU Leuven) behoort veeleer tot die laatste strekking. “Het is een amateuristische interpretatie dat ons IQ vaststaat en dat we daar weinig kunnen aan doen”, zegt hij. “Het is een combinatie van aangeboren en sociale factoren. Het IQ van kinderen kan echt wel evolueren door hen extra te stimuleren.”

Door al op jonge leeftijd boekjes voor te lezen bijvoorbeeld. Nicaise benadrukt bovendien dat kinderen met een andere thuistaal of cultuur het sowieso moeilijker hebben op de ‘westerse’ IQ-testen.

Beroepsonderwijs

Volgens professor Kathleen Venderickx van het expertisecentrum in hoogbegaafdheid Exentra zit er dan weer weinig variatie op het IQ. “Maar we moeten kinderen helpen om dat potentieel te ontwikkelen. Daarom is het wel zinvol om IQ mee te nemen in zulke onderzoeken”, zegt Venderickx. “Ik ben er zeker van dat we op veel intellectueel talent ­zouden stoten in het beroepsonderwijs, dat nu verloren gaat.”

Geschokt

Groen reageert vrijdag “geschokt” op het voorstel van Daniël. Elisabeth Meulemans, onderwijsspecialiste van de partij, zegt vrijdag dat “dit haaks staat op alle principes van GOK. Elk kind heeft recht op alle kansen en het is aan ons om de nodige inspanningen te leveren zodat elk kind die kansen ook krijgt”.

“Geen enkel kind mag herleid worden tot een cijfer dat een oordeel uitdrukt over zijn of haar capaciteiten en toekomstkansen. Dit mensbeeld is ronduit gevaarlijk en hier moeten we ons als maatschappij dan ook heel duidelijk tegen verzetten.”

Meuleman erkent dat de pijnpunten die het Rekenhof blootlegde aangepakt moeten worden. Ze vreest echter dat de oplossing die N-VA voorstelt de kloof enkel groter zal maken. “De effectiviteit van het GOK-beleid moeten we meten aan de hand van de leerwinsten die leerkrachten boeken, in plaats van aan het IQ van de kinderen.”