BR>
Musa Asoglu (46) en de voortvluchtige Fehriye Erdal (31) stonden in Antwerpen nog met vijf anderen terecht omdat ze lid zouden zijn van de extreem-linkse marxistisch-leninistische terreurgroep DHKP-C, die in Turkije verdacht wordt van meerdere aanslagen. In Duitsland en Nederland is DHKP-C op grote schaal aanwezig. In Duitsland werd de organisatie na een serie bloedige vechtpartijen met vuurwapens tussen twee clans van DHKP-C zelf, tientallen brandstichtingen en aanslagen, op 6 augustus 1998 verboden. De financiering gebeurde in Duitsland via afpersing: men deed een beroep op de Turken voor financiële steun, maar volgens de Duitse overheid was er "een hoge criminele energie van DHKP-C bij die geldinzamelingen". De afpersers zelf noemden de geïnde sommen "een revolutionaire belasting".



De Belgische zaak ging aan het rollen op 26 september 1999 na een brandje in een appartement op de zeedijk in Duinbergen (Knokke-Heist). Naar aanleiding daarvan deed de politie allerlei vaststellingen. Ze vond in de bewuste flat en in drie auto's meerdere wapens (een Uzi met geluidsdemper, een aantal pistolen, een knalkoker), radicale vlugschriften en foto's van geëxecuteerde tegenstanders van de Turkse terreurorganisatie DHKP-C, laptops, apparatuur voor satellietverbinding, een gsm die uit een gestolen auto kwam, vele valse passen en valse Turkse stempels. Er waren ook handleidingen voor wapengebruik, voor leven in de clandestiniteit en voor folteren, er was informatie over gecodeerde teksten, over verklikkers, lijsten met voorgestelde aanslagen en voorstellen tot eliminatie van Turkse tegenstanders. Het appartement werd gehuurd door Asoglu onder een andere naam.

Het federaal parket maakte van deze zaak een grote terrorismezaak en dagvaardde elf leden van de Belgische tak van DHKP-C. Omdat in Brugge geen rechter gevonden werd, werd Freddy Troch uit Dendermonde gehaald om de rechtbank voor te zitten. Hij legde flinke straffen op. De dag voor één van de beklaagden, Fehriye Erdal, in Brugge op 28 februari 2006 zou worden veroordeeld tot vier jaar cel, kon ze ontsnappen aan de controle van de staatsveiligheid en sindsdien is ze spoorloos. Dat leidde tot heel wat heisa in Kamer en Senaat, waar de CD&V het ontslag van verantwoordelijk minister van Binnenlandse Zaken, Patrick Dewael (Open Vld), eiste.



In beroep in Gent werden die straffen op 7 november 2006 nog verzwaard. Maar toen kwam het Hof van Cassatie. Dat besloot dat er een schijn van partijdigheid was door de rechtspraak van Brugge en die van Gent, precies omdat Troch naar Brugge was gehaald en dit de indruk wekte dat het federaal parket zelf een superstrenge rechter had uitgekozen. Cassatie verbrak de veroordelingen en verwees de zaak naar het Hof van Beroep te Antwerpen. Daar werden - op basis van precies dezelfde feiten - de beklaagden donderdag 7 februari 2008 vrijgesproken van de belangrijkste betichtingen.

Volgens het federaal parket was het appartement in Duinbergen het Belgische centrum van waaruit DHKP-C zijn terreuraanslagen plande. "Niets van aan", zo zegt het Antwerpse Hof. "DHKP-C is niet eens een bende, de aanwezigheid in België van de organisatie bleef altijd vrij beperkt en ze had hier geen illegale activiteiten. Het onderzoek bracht de beklaagden ook niet in verband met een misdrijf, zelfs niet met het voornemen om een misdrijf te plegen, noch in Turkije, noch in enig Europees land, noch in België. DHKP-C werd als organisatie ook nergens vervolgd".

Het Hof bouwde zijn redenering op in drie stappen. Eerst en vooral betwistte het dat de Belgische tak van DHKP-C een bende was. Om te voldoen aan de betichting bendevorming moet je een organisatie hebben die het plegen van misdrijven (in dit geval: aanslagen) als doel heeft. Drie leden volstaan al, de bende moet niet lang duren en een echte hiërarchie is niet nodig. Het is ook niet nodig dat echt aanslagen worden gepleegd, de bedoeling om dat te doen volstaat. Ieder bendelid moet ook niet zelf weten wie alle leden zijn en het moet ook niet alle acties en doelstellingen van de bende kennen. Het moet alleen lid willen zijn en weten waarvoor de bende is opgericht.

Is de Belgische tak van DHKP-C nu een bende? Néé, zo zegt het Antwerpse Hof. "Het dossier levert geen enkel bewijs dat de Belgische DHKP-C zelfs maar een georganiseerde vereniging is". Het Hof belichtte dan punt voor punt de elementen die het federaal parket als bewijsmateriaal aanhaalde voor de betichting 'bendevorming' en verwierp die punt voor punt.

"De contacten met de Belgische Partij Van De Arbeid zijn toch geen bewijs van bendevorming, want DHKP-C en PVDA zijn beide extreem-linkse groepen, dus zijn contacten logisch. Ook de aanwezigheid van schotelantennes bewijst geen organisatie, want die antennes zijn er om contact te houden met het herkomstland".

Het federaal parket had gezegd dat er in de bende een "hiërarchie" was met Asoglu als chef. Het leidde dat af uit het feit dat hij als enige verklaringen aflegde na zijn aanhouding, terwijl de anderen dan zwegen. Fout, zegt het Hof. "Asoglu deed immers ook heel gewone dingen zoals appartementen en auto's huren, hij was misschien de enige van de aangehoudenen die Nederlands sprak".

Ook de jongerenkampen in Spa, Stavelot en Antwerpen bewijzen de bendevorming voor het Hof niet "omdat een bende in het geheim moet opereren en niet publiek". De DHKP-C-bende zou aanslagen plegen tegen de Turkse staat? Het Hof verwerpt dit eveneens: "Het enige bewijs hiervoor zijn de wapens die men heeft gevonden en dat volstaat niet". Het hele dossier bulkt volgens het Hof wel van de buitenlandse elementen: "bloedige afrekeningen in Duitsland, veroordelingen van DHKP-C-leden in Nederland, maar dat is het buitenland en daar gaat het Hof niet over. Wij zijn geen Internationaal Strafhof".

Er is geen enkel bewijs, "zelfs geen begin van een aanwijzing van criminele feiten" waarbij deze beklaagden in Duitsland zouden betrokken zijn, laat staan in België, zo luidde het streng. Het Antwerpse Hof las voor uit rijkswacht-verslagen tussen 1995 en 1999 en de activiteiten van de 70 Belgische DHKP-C-leden beperkten zich tot persconferenties, uitdelen van pamfletten, organiseren van betogingen en jongerenkampen, overleg met de Belgische Partij van de Arbeid. De rijkswacht had geen weet van illegale activiteiten in België.

Geen bende dus.

De tweede stap betreft de criminele organisatie. Het Hof zelf had die herkwalificatie voorgesteld en het federaal parket had ze uitgewerkt. Maar donderdag vond het Hof dat het Belgische DHKP-C geen criminele organisatie was. Een criminele organisatie is een bende die wat permanenter is dan een gewone bende, een strakkere structuur heeft en een striktere hiërarchie met nationale en internationale vertakkingen. Ze stelt zich tot doel om winst te realiseren door het plegen van feiten waarop minstens drie jaar staat en ze gebruikt daarvoor niet alleen geweld, maar ook allerlei contra-strategieën, zoals corruptie of afpersing. Het federaal parket zag dat allemaal in DHKP-C omdat de organisatie Turken afperste om aan haar geld te geraken. Het Hof ziet dat niet zo.

"Die afpersingen gebeurden in Duitsland, maar het Hof gaat over België. Als DHKP-C hier nog niet eens een bende is, dan kan het zeker geen criminele organisatie zijn. Het parket zegt dat DHKP-C in het buitenland als criminele organisatie is veroordeeld, maar dat is niet waar", zegt het Antwerpse Hof.
Het Hof verwierp ook de theorie dat Asoglu gelinkt kon worden aan geldtransfers vanuit Nederland naar Turkije. Een transportfirma die gekend is voor heroïnehandel zou de geldtransfers naar Turkije organiseren vanuit een pand in Amsterdam, waar Asoglu woonde en bij Asoglu werd een deel van de boekhouding van die firma gevonden.



Het Hof verwerpt ook die stelling omdat de heroïnetransporten allemaal buiten de geïncrimineerde periode (de periode waarvoor het parket vervolgt, nvdr) vallen. Volgens het Hof was er ook “geen bedreiging van de magistratuur”, zoals het federaal parket had beweerd. Geen criminele organisatie dus.

Asoglu en Kimyongür worden er door het federaal parket dan ook nog van beticht om leider van een terreurorganisatie te zijn. Ook dat wordt door het Hof verworpen. "De Belgische tak van DHKP-C kan geen terroristische organisatie zijn omdat men maar twee personen vervolgt en je minstens met drie moet zijn om van zo'n terreurorganisatie te spreken. Als DHKP-C nog niet eens een bende is, is ze zeker geen terreurorganisatie", luidt het.

Het bewijsmateriaal voor deze betichting is grotendeels hetzelfde als dat voor de vorige betichtingen. Het federaal parket beweerde echter ook dat Asoglu en Bahar Kimyongür op een persconferentie en op een meeting een communiqué hadden verspreid waarin een aanslag met drie doden in Istanboel op 24 juni 2004 werd opgeëist. Kimyongür had dit communiqué van de Turkse DHKP-C gekregen en uit het Turks vertaald en een interview aan RTL gegeven waarin hij gezegd had dat hij de onschuldige slachtoffers betreurde. Het Hof stelt evenwel vast dat er geen enkel bewijs is dat Asoglu of Kimyongür bij de aanslag betrokken zijn en dat het evenmin zeker is dat het communiqué op de persconferentie werd voorgelezen.
Het Hof stelt dat beide beklaagden zeker geen vereniging wilden vormen met het doel om terreuraanslagen te plegen, ze keurden die aanslagen ook niet af, maar het hof kan de denkwijze van de beklaagden niet bestraffen omdat het ook de vrijheid van meningsuiting en de rechten en vrijheden van de burgers moet beschermen.

Het Hof veroordeelde Asoglu en Erdal wél voor illegaal wapenbezit, bezit van valse passen en valse naamdracht. Ook Kaya Saz (32) werd gestraft voor illegaal wapenbezit. Voor die feiten kregen deze drie beklaagden héél zware straffen: Asoglu kreeg drie jaar, Erdal 2 jaar, Saz 21 maanden. Maar alle straffen waren met uitstel behalve voor het deel dat ze al in de voorhechtenis zaten. Dat was meer dan 20 maanden voor Asoglu en zes maanden voor de andere twee. De straffen waren o.a. met uitstel omdat de redelijke termijn voor behandeling van de zaak door de schuld van het gerecht was overschreden: tussen de vordering van het federaal parket en de eerste zitting van het Hof van Beroep in Antwerpen verliepen liefst 26 maanden en daar hebben de verdachten geen schuld aan, vond het Antwerpse Hof. Alweer een sneer naar het federaal parket dat geblunderd had door zelf een rechter (nl. Troch) te laten "kiezen".

Het arrest, waarvan de voorlezing zo'n vijf uur duurde, werd op luid en herhaald applaus onthaald. In een eerste reactie noemde Jan Fermon, de advocaat van Asoglu, het arrest "het failliet van het misbruik dat door het federaal parket wordt gemaakt van de antiterrorismewetgeving".



De advocaat, die ook lid is van de Partij van de Arbeid, vond dat het Antwerpse Hof de zaak-Erdal "tot zijn ware proporties heeft herleid: een zaak van valse passen en verboden wapendracht, die men in zes maanden tijd had kunnen oplossen en waarvoor zoveel verspilling van belastinggeld niet nodig was".
Volgens Fermon heeft het federaal parket "deze zaak willen opkloppen tot een grote internationale terrorismezaak, maar dat is dus nu teruggefloten".



De advocaat vind een aparte terrorismewetgeving, zoals die door de Europese Unie wordt opgelegd, niet nodig. "Het klassieke strafwetboek volstaat: men kan met de artikelen over moord alle terroristen bestraffen die men wil, er zijn geen uitzonderingsregels nodig".

Bedenkingen

Het arrest roept meerdere vragen op.

* België heeft nu net zoals Nederland nu zijn "Hofstadgroep-arrest". Ook in Nederland werd de Hofstadgroep, een club van veertien radicaal-islamistische jongeren waartoe o.m. de moordenaar van Theo Van Gogh, Mohammed Bouyeri, behoorde, jarenlang als een terreurgroep aangemerkt. In een arrest van 23 januari jl. stelde het Gerechtshof van s'Gravenhage evenwel dat de Hofstadgroep geen terreurgroep is, omdat ze niet voldoende duurzaam en gestructureerd is. Het is slechts "slechts een netwerk met wisselende personen, die over alles en nog wat praten, niet alleen over het geloof".

Bouyeri was niet altijd de leider, hij hield ook wel eens een hele avond zijn mond. Er was "onvoldoende organisatorische substantie", zoals de Nederlanders dat fraai kunnen zeggen. Volgens het Gerechtshof had de Hofstadgroep ook niet echt een gewelddadige ideologie: er waren gewelddadige teksten, maar ook veel kalmere en het is niet bewezen dat die gewelddadige teksten wel tot daden aanleiding zouden geven, buiten de moord op Theo Van Gogh dan. De Hofstadgroep was ook géén terreurgroep omdat men mensen niet moet veroordelen op basis van hun meningen, anders voer je het opiniedelict opnieuw in.

Moord op Theo Van Gogh

Het lijkt wel of het Antwerpse Hof de mosterd in 's Gravenhage heeft gehaald. Ook in Antwerpen voelt de magistratuur zich geroepen om niet te snel te veroordelen voor terrorisme. Het Antwerpse Hof wil net als het Haagse de burgerlijke rechten en vrijheden, die de essentie van onze democratie zijn, beschermen. Deze bekommernis is beslist toe te juichen. De eerste vraag die het Antwerpse én het Haagse arrest oproepen, is deze van de verhouding tussen de rechten en vrijheden van de burger enerzijds en de veiligheid van de burger anderzijds. Het is tevens dé hamvraag over de democratie: hoever mag een groep met een gewelddadige ideologie binnen een democratie gaan, hoelang mag zij blijven functioneren? Waar trek je als overheid de grens, waardoor je de ene antidemocratische groep bestraft en de andere niet: waarom het Vlaams Blok wél en DHKP-C niet? Dat is in de rechtspraktijk van onze rechtbanken en hoven momenteel niet helemaal duidelijk.

* Er mag eens wat orde worden geschapen in de lidmaatschapsmisdrijven. Je kan momenteel veroordeeld worden omdat je lid bent van: een bende, een criminele organisatie, een terroristische organisatie, een racistische vereniging. De regelingen verschillen in ieder van deze gevallen. Het wordt er niet simpeler op omdat het lidmaatschap van een bende niet alleen een apart misdrijf is, maar ook een verzwarende omstandigheid kan zijn bij andere misdrijven (brandstichting, gewelddaden), met andere juridische consequenties.
Moeten we, zoals Meester Jan Fermon, het scheermes van Ockham hanteren en al deze misdrijven gewoon wegsnijden, wegens overbodig? Fermon zegt inderdaad dat we net zo goed kunnen wachten tot er gewone criminele feiten (geweld, diefstal, moord) zijn gepleegd om dan de daders van die feiten te straffen. We hebben al die uitzonderingswetten, zoals die over het lidmaatschap van een terroristische vereniging, niet nodig, betoogt Fermon. Wat er ook van zij: enige vereenvoudiging, of minstens een duidelijkere aflijning van al die lidmaatschapsmisdrijven tegenover elkaar, dringt zich op.

* Hoe kan je deze misdrijven nog bewijzen als alle individuele bewijselementen in kleine stukjes worden geknipt en als de rechtbank dan beweert dat ieder element op zich, het criminele lidmaatschap niet bewijst, omdat de rechtbank het hele plaatje niet wil bekijken? Bij dit soort misdrijven is het geheel allicht meer dan de som van de delen. Hebben de lidmaatschapsmisdrijven nog wel zin, als men in de feitelijke toepassing ervan redeneert zoals het Antwerpse Hof doet? Zal men dan een Belgisch Al Qaida-lid op basis van het Antwerpse DHKP-C-arrest vrijspreken omdat in België geen enkel bewijs van criminele feiten van Al Qaida wordt gevonden en men uitdrukkelijk met de buitenlandse context geen rekening wil houden?

* Het loutere feit dat de hoven van Gent en Antwerpen op basis van precies dezelfde bewijselementen tot een flagrant tegengesteld resultaat kunnen komen bij de invulling van drie belangrijke lidmaatschapsmisdrijven, toont aan dat deze misdrijven niet goed zijn gedefinieerd en dat de rechterlijke macht te veel speling heeft bij de praktische invulling ervan. Dat komt de rechtsgelijkheid en het geloof in justitie niet ten goede, zeker niet als de straffen zo zwaar uit elkaar kunnen lopen.

Het zijn allemaal vragen waarover het parlement zich eens mag buigen, maar waarover ook een brede maatschappelijke discussie mag ontstaan. Maar het probleem blijft dat de terreurwetgevingen door de Europese Unie zijn opgelegd en dat België daarvan niet zomaar meer kan afwijken. Misschien zit het democratisch deficit wel in Europa...

8 FEBRUARI 2008