U bent nu bijna zeven jaar procureur-generaal. U hield vandaag Uw laatste mercuriale. Hoe kijkt U aan tegen die periode?

Liégeois: "In juli 2001 gaf ik met de oprichting van expertisenetwerken de aanzet tot de opbouw van het strafbeleid en tot een betere spreiding van de kennis binnen het openbaar ministerie. Ondertussen kwamen die netwerken (over mensenhandel, drugs, uitvoering van de straffen, strafprocedure…) in het gerechtelijk wetboek en kunnen we door dat systeem onmiddellijk samenwerken met de gewesten en gemeenschappen. Dat systeem werkt uitstekend."

"In 2007 besloten wij dat de gerechtelijke achterstand het belangrijkste probleem was voor de parketten. We beslisten om de doorlooptijden te bewaken. Dat is ons gelukt. De gerechtelijke achterstand in strafzaken is ondertussen verminderd en op het hof van beroep in Antwerpen sedert jaren volledig weggewerkt. Het openbaar ministerie heeft sinds 1998 een enorme evolutie ondergaan. We staan nu waar we moeten staan. De balans is in Antwerpen dus zeker positief. Maar de uitdagingen zijn enorm."

"Het was mijn laatste mercuriale en ik had gehoopt een positief beeld van de toestand van Justitie te kunnen ophangen, maar de taak van een mercuriale is toch vooral om de pijnpunten waarmee het openbaar ministerie wordt geconfronteerd te belichten. Dat doe ik dus ook in de mercuriale."

Wat zijn de uitdagingen voor de toekomst dan?

De raden van procureurs en auditeurs roepen om hulp omdat de parketten en auditoraten landelijk 20% personeel te kort hebben. Het wettelijk toegekende kader is dus maar voor vier vijfde ingevuld. Op het Antwerpse auditoraat is er zelfs een tekort van 40% en de Mechelse auditeur staat er gewoon alleen voor. Vroeger kon Antwerpen Mechelen helpen, maar nu moeten we overal hulp gaan zoeken tot zelfs in Limburg en in Brussel. Dat kan zo niet blijven duren natuurlijk.

Vervolgens moeten wij vaak werken met wetten die slecht in elkaar zitten. Denken we slechts aan de wet op de voorlopige hechtenis. In 2005 werden de termijnen om de aanhouding van verdachten van moord te verlengen op drie maanden gebracht, voor de rest bleven ze op één maand. Maar in de loop van een onderzoek kunnen de misdrijven worden geherkwalificeerd (anders benoemd, nvdr) en dan veranderen ook de termijnen. De zaak wordt hierdoor ingewikkeld. Een menselijke fout is nooit uit te sluiten en zeker niet als het zo ingewikkeld wordt. De wet van 2005 heeft ook niet met alle situaties rekening gehouden. Deze wet moet drastisch vereenvoudigd worden. Er zijn nu helaas al meerdere procedurefouten geweest en dat hebben we in onze adviezen ook voorspeld, maar het parlement hield hiermee geen rekening.

Nog zo'n wet die de zaak ingewikkeld maakt is de hervorming van assisen in 2009. De poging tot moord kon nu gecorrectionaliseerd worden, maar de regelgeving inzake de verzachtende omstandigheden werd veel ingewikkelder. Bovendien is er nu een"preliminaire" (voorafgaande) zitting, waardoor het nu gemiddeld zes maanden duurt om een assisenhof samen te roepen over de grond van de zaak, in plaats van vier vroeger.

Wat vindt U van de hervorming van de gerechtelijke arrondissementen?

Wij zijn als openbaar ministerie altijd vragende partij geweest voor grotere arrondissementen die beter aansluiten bij de sociaal-economische realiteit. We vonden de provincie als uitgangspunt niet slecht. Maar we vonden ook dat de arrondissementen min of meer even groot moeten zijn. En dat is helemaal niet zo. In het rechtsgebied Antwerpen-Limburg is het parket van het nieuwe arrondissement Antwerpen drie keer zo groot als dat van Limburg. Onbegrijpelijk is dat Henegouwen twee parketten krijgt (Charleroi en Bergen), terwijl het kleiner is dan Antwerpen dat er maar één krijgt. Merkwaardig is ook dat kleinere arrondissementen zoals Leuven of Nijvel nog blijven bestaan.

Het is ook storend dat de haven van Antwerpen nog altijd onder twee arrondissementen blijft vallen: de rechteroever onder Antwerpen, de linkeroever onder Gent. De bevoegdheid van het parket hangt van de plaats waar het misdrijf wordt vastgesteld, dus links of rechts. We zullen de problemen die hieruit voortspruiten eens te meer met samenwerkingsakkoorden en protocollen moeten rechttrekken. Kortom het geheel is niet evenwichtig.

Minister Turtelboom zegt dat de linkeroever niet bij Antwerpen kan omdat de grenzen van de hoven van beroep niet kunnen worden veranderd, want de grondwetsartikelen die daarover gaan kunnen niet worden herzien tijdens deze legislatuur...

Daar had men dan moeten aan denken toen men de verklaring tot herziening van de grondwet opstelde. Nu zullen we minstens tien jaar weer met dezelfde problemen rond de haven van Antwerpen zitten. En vergeet niet dat de grenzen van de arrondissementen niet om de vijf jaar kunnen worden verlegd. Zo'n verandering van de grenzen is een enorm werk, want je moet alle werkprocedures van alle personeelsleden uit arrondissementen die vroeger verschilden op elkaar afstemmen. En dat doe je niet op een dag.

Het gerecht krijgt toch meer autonomie?

De hervorming maakt het inderdaad mogelijk dat bepaalde zaken nog maar slechts op één plaats worden behandeld. Zo zouden bv. fiscale zaken allemaal in Antwerpen kunnen worden behandeld, ook die uit Mechelen en Turnhout. Maar om daarover te beslissen is wel een heel logge procedure uitgewerkt: er moet een koninklijk besluit worden opgesteld in de ministerraad. Normaal gezien zouden de korpscheffen van parket en zetel hierover moeten kunnen beslissen, maar de politiek vertrouwt het gerecht niet. De politici willen het liever zelf doen, maar ze houden zich dan bezig met de details van een gerechtelijk arrondissement en dat is hun taak niet.

Moet de politie het gerecht volgen?

We hebben bijna 200 politiezones en dat is niet meer van deze tijd. Ook bij de politie kunnen de kleinere korpsen niet meer mee en voldoen ze niet aan alle eisen die vandaag gesteld worden. Daarom starten we in Antwerpen-Limburg vanaf 3 september een overleg met de provinciegouverneurs om na te gaan welke korpsen zouden kunnen fusioneren. Maar ook hier heb je een groot personeelstekort, zeker bij bepaalde diensten van de federale politie. De deskundige professoren Willy Bruggeman en Brice De Ruyver noemden onlangs de federale politie "operationeel bijna failliet"…

Is de gerechtelijke procedure ook niet een grote nieuwe uitdaging? Normaal gezien moet die binnen drie jaar helemaal hervormd zijn van Europa?

Er komen twee grote Europese revoluties op ons af. We hadden natuurlijk al Salduz (waarbij iedere gearresteerde verdachte recht krijgt op bijstand van een advocaat tijdens zijn eerste verhoor, nvdr). Op 13 augustus 2011 werd deze regeling in onze Belgische wet ingepast en dat werkt goed bij politie en gerecht, mede dank zij de grondige voorbereiding en vorming die het Antwerpse parket-generaal voor het hele land heeft georganiseerd. Het grootste probleem in België is de betaling van de advocaten. Zij willen blijkbaar alleen meewerken als ze correct betaald worden. Alles draait om de centen. Onze Salduz is echter maar een begin. Binnen drie jaar zou de regeling enorm moeten uitgebreid worden tot omzeggens elk verhoor van iedere verdachte in het kader van een strafzaak behoudens zeer lichte misdrijven. Dit vraagt andermaal een grondige hervorming van onze procedure.

Wat is de tweede Europese revolutie?

De nieuwe regeling voor de tolken. Die moet ten laatste op 27 oktober 2013 in een wet gegoten zijn. Dat is zo goed als onmogelijk.

Door die Europese richtlijn wordt vertaling van stukken nog meer veralgemeend, worden kwaliteitseisen aan de tolken gesteld en zou er werk moeten gemaakt worden van een lijst van nationaal erkende tolken en vertalers. Wij hebben niets van dit alles.

De vraag is zelfs of de toepassing van die richtlijn in België wel haalbaar is. In Antwerpen alleen heb je al vierhonderd spreektalen. Moeten stukken in al die talen worden vertaald en telkens op kosten van de staat, ongeacht of de procedure in het voordeel of het nadeel van de verdachte afloopt? Waar zullen wij die tolken en vertalers vinden? Waar zullen we het geld halen om dat allemaal te bekostigen? Momenteel krijgt iedere opgepakte verdachte een lijstje met zijn rechten. Dat is al beschikbaar in 52 talen. "Maar" 52 talen moeten we in Antwerpen zeggen….

Ook de wetsdokters klagen…

Het probleem van de gerechtsdeskundigen (wetsartsen, accountants, bedrijfsrevisoren) hangt hiermee samen. Ze worden onderbetaald, te laat betaald en ze klagen erover dat op hun kostennota's vaak wordt beknibbeld door ambtenaren die niets van hun vak kennen. Om wetsarts te worden moet je na zeven jaar studie geneeskunde nog vijf jaar bij studeren. Je moet altijd onmiddellijk beschikbaar zijn, 24 uur op 24, 7 dagen op 7. Maar dat wil niet iedereen doen voor zo'n laag loon dat te laat wordt uitbetaald. Overal zie je die mensen vertrekken. Op bepaalde plaatsen voert men nu al "schouwartsen" in: huisartsen die enkele uren opleiding gerechtelijke geneeskunde hebben gekregen. Hun opleiding bestaat uit minder uren gerechtelijke geneeskunde dan ik kreeg als jurist! En een wetsarts moet normaal vijf jaar hiervoor studeren. Hier moet van alles veranderen. Justitie moet op de beste experten kunnen beroep doen.

Toen de problematiek tien jaar geleden voor het eerst werd aangekaart, zegde men dat door het tekort aan autopsieën in België jaarlijks minstens 75 moorden onontdekt bleven. Dat zullen er nu wel meer zijn. In het huidige arrondissement Antwerpen worden meer dan 300 onduidelijke of verdachte overlijdens onderzocht per jaar. We hebben gelukkig een uitermate gespecialiseerd politieteam, maar de tussenkomst van wetsartsen is dikwijls nodig. De degradatie van wetsartsen en deskundigen mag in geen geval blijven duren.

De grootste en dringendste uitdaging voor justitie is ongetwijfeld: de gerechtskosten verminderen zonder tekort te doen aan de deskundigen die we echt nodig hebben, zoals gerechtsartsen, accountants, revisoren en tolken. Blinde lineaire besparingen waarbij op ieder onderdeel van het budget een vast percentage wordt bezuinigd hebben geen zin. Want dan gooien we het kind met het badwater weg. Dan kunnen we immers niet meer garanderen dat criminelen worden gevat en berecht en dan blijven de slachtoffers in de kou. En dat mogen we de slachtoffers van Dutroux, De Gelder, Jansen en co toch niet aandoen? Het mag allemaal ook niet van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, dat ook het recht op veiligheid garandeert.

De jongste tijd krijgt het gerecht en meer bepaald het Antwerps parket-generaal veel kritiek voor zijn minnelijke schikkingen tegenover rijke diamantairs...

Het parket-generaal heeft geen enkele schikking getroffen met diamantairs of voorstellen daartoe geformuleerd. Die berichtgeving is verkeerd. De dossiers waarover men spreekt worden behandeld door het parket van eerste aanleg.

Bovendien moet ik vaststellen dat in Antwerpen de fraudeurs de dans niet ontspringen omdat hun feiten verjaard zouden zijn of omdat de redelijke termijn zou overschreden zijn. Wat is nu het beste voor de staat? Een fraudedossier dat verjaard is? Een fraudedossier waarin de dader alleen maar schuldig wordt verklaard en geen straf krijgt omdat de redelijke termijn voor behandeling van zijn zaak is overschreden? Een mooi vonnis waarin de fraudeur wordt veroordeeld tot 300 miljoen euro, dat je dan daarna niet kan uitvoeren? Want vergis je niet: de grote fraudeurs krijg je niet zomaar in de gevangenis, want na hun veroordeling zitten ze ergens in een land waar je niet bij kan zonder ingewikkelde gerechtelijke procedures. En hun geld krijg je ook niet, want dan mag je over de hele aardbol op zoek gaan naar de honderden bedrijfjes waarnaar zij hun centen hebben versast. En zoiets moet allemaal volgens ingewikkelde, langdurige en voor vele landen verschillende procedures gebeuren. Een mooi vonnis is één ding, het uitgevoerd krijgen een ander. Doorgaans kan de staat bij een grote fraudeur alleen dat geld innen dat bij het begin van het onderzoek in beslag kon genomen worden, meer niet.

Vooraleer er een minnelijke schikking komt moet men uiteraard eerst de werkelijke omvang van de fraude onderzoeken en kennen. Vervolgens moeten de slachtoffers daadwerkelijk en volledig vergoed worden. Het parket kan maar een minnelijke schikking opleggen nadat alle slachtoffers vergoed zijn. Dat vergeet men in de campagne tegen de minnelijke schikking altijd te zeggen. Dus: eerst beslist de fiscus hoe groot de fraude was en eist hij het gefraudeerde bedrag - dat is niet de omzet maar wel de ontdoken belasting! - terug mét een fikse boete en de interesten. Pas als dat allemaal is betaald, dan kan het parket nog eens een extra boete (minnelijke schikking) daar aan toevoegen. Dat is dus wel degelijk een ernstige, daadwerkelijke sanctie. De totale betaalde én geïnde som zal dus flink hoger zijn dan de ontdoken belasting. Is dat slecht management? Is dat klassenjustitie? Is een verjaring of een schuldigverklaring zonder geld voor de staat dan beter?

Dat al de politici die ons voortdurend bekritiseren hierover eens goed nadenken. Als ze geen minnelijke schikkingen meer willen, dan moeten ze ons nog veel meer kwaliteitsvol personeel en veel betere wetten geven - zowel internationaal als nationaal - om de fraudeurs gestraft te krijgen. En in België is een belangrijke rem op de efficiënte afhandeling van grote fraudes: het charter van de belastingplichtige uit 1986. Daardoor wordt samenwerking tussen fiscus en parket heel moeilijk. Maar dat charter wil de politiek niet wijzigen, ook nu niet. Gelet op de beschikbare middelen en wetgeving is de minnelijke schikking een efficiënt instrument. Ik volg hierin volledig staatssecretaris John Crombez, die de minnelijke schikking "de beste slechte oplossing" noemt. (Lees alles over de nieuwe wet op de minnelijke schikking in dit artikel, nvdr).

Hoeveel minnelijke schikkingen zijn het gevolg van de nieuwe wet van 2011?

In tegenstelling tot wat in sommige media wordt beweerd bestaan daarover nog geen definitieve cijfers. We onderzoeken dat nog. Er zijn wel cijfers over alle betaalde minnelijke schikkingen samen. Want dat systeem bestaat al sinds 1984. Dat waren er 6.677 in 2012, de verkeersboetes niet meegerekend, 34% meer dan in 2011. In ons rechtsgebied was er zelfs een stijging van 40%, in het gerechtelijk arrondissement Antwerpen één van 87% (850 betaalde minnelijke schikkingen). Die Antwerpse stijging werd veroorzaakt door de nieuwe snelrechtprocedure waarbij de politie zelf vooraf een minnelijke schikking meegeeft met gevatte winkeldieven. Ook in Tongeren doet men dat en ook daar was er een stijging met 79% (409 zaken). Maar van de gevolgen van de recente wet, die smalend en zeer onterecht, de "afkoopwet" wordt genoemd, hebben we nog geen aparte cijfers.

Het parket wil van de strijd tegen haatmails op het internet een topprioriteit maken. Maar op 6 maart 2012 besloot het Hof van Cassatie dat haatmails op het internet een persmisdrijf zijn. Tenzij ze racistisch zijn, moeten ze dus voor het assisenhof komen. Is dat wel haalbaar? Maken die Cassatie-arresten de strijd tegen organisaties als Sharia4Belgium niet extra moeilijk?

Het is de hoogste tijd dat de wetgeving inzake persmisdrijven wordt herzien. Door de evolutie in de rechtspraak wordt het internet stilaan gelijkgesteld met de drukpers. Die evolutie kan tot straffeloosheid leiden, want het hof van assisen kan die haatmails niet allemaal verwerken. De assisenprocedure is een heel zware en dure procedure en kan geen duizenden zaken verwerken.

Men heeft in 1998 al beslist dat racistische persmisdrijven voor de correctionele rechtbank moeten komen. Goed zo. Maar waarom doet men dat ook niet voor àlle andere persmisdrijven? Er is een voorstel tot grondwetsherziening ingediend door Dirk Van der Maelen (sp.a) om alle discriminerende persmisdrijven naar de correctionele rechter te sturen, maar er gebeurt voorlopig niets mee. Het parlement moet hier zijn verantwoordelijkheid nemen.(Meer over het voorstel van Dirk Van der Maelen en de parlementaire reacties hierop leest U in het derde deel van dit artikel, nvdr).

Hoe evalueert U het beleid van minister Turtelboom?

Ik heb gemengde gevoelens. Er zijn zeker heel wat positieve dingen te zeggen. Op het vlak van de uitvoering van de straffen werden zware inspanningen geleverd. Turtelboom wil de korte straffen weer uitvoeren en nam daarvoor goede initiatieven met haar enkelbanden. Ook de achterstand bij de justitiehuizen werkte ze weg zodat enkelbanden en werkstraffen nu snel kunnen worden uitgevoerd. En er is geïnvesteerd in gevangenisbouw. Dat is allemaal heel goed.

Een tweede belangrijk positief punt is dat Turtelboom wel goed bezig is rond ICT. Na al de missers en sissers van de voorbije jaren (bv. van de FOD Justitie) heeft haar beleidscel dit dossier naar zich toegetrokken en de toekomst kleurt positief.

Minder positieve elementen zijn de voorgestelde gerechtelijke hervorming om de redenen die ik reeds aanhaalde en haar bezuinigingen op het personeel.

U staat bekend om Uw ongezouten mercuriales, die veel opzien baren. Maar halen ze ook iets uit?

Dat denk ik wel. Toen Piet Van den Bon en ikzelf in 2011 stelden dat het migratiebeleid was mislukt, rees aanvankelijk een storm van verontwaardiging. Wij moesten zelfs naar de verenigde Kamercommissies van Justitie en Binnenlandse Zaken komen om onze visie te verrechtvaardigen. We hebben daar een boek met voorstellen tot wetswijziging neergelegd. Ik stel vast dat een groot deel van onze voorstellen ondertussen door de regering zijn overgenomen en in wetten zijn gegoten. Denken we slechts aan de wetten over de schijnhuwelijken, de snel-Belgwet en aan de evolutie van het asiel- en vreemdelingenbeleid van staatssecretaris De Block. Chantal Merlin, Herwig L'Homme, Henri Vanderlinden en Piet Van den Bon, die de voorstellen hebben geformuleerd, hebben de maatschappij een belangrijke dienst bewezen door hun grote inzet. (Meer info over deze mercurialre en de reacties vindt U hier, nvdr).

Op 2 april loopt Uw mandaat af? Wat gaat U doen?

Inderdaad, mijn mandaat van zeven jaar loopt af. Dat heeft dus niets met de gerechtelijke hervorming te maken, zoals sommige kranten schreven, want die hervorming gaat alleen maar over de gerechtelijke arrondissementen, niet over de hoven. De wet maakt het niet mogelijk dat mijn zevenjarig mandaat wordt verlengd.

Ik ben verheugd van op het einde van dit mandaat een organisatie achter te laten die veruit over de beste cijfers van het gehele land beschikt en bedank al mijn medewerkers - zowel magistraten als administratie - voor de volgehouden inspanningen die tot dit uitmuntend resultaat hebben bijgedragen.

*****************************************

Lees ook:

Liégeois wil strenger optreden tegen perslekken

Liégeois en de diamantoorlog

Liégeois: "Migratiebeleid is volkomen mislukt"

De hoorzitting over de rede van Liégeois over het migratiebeleid

Het parketrapport van 2010 over slechte wetten

Liégeois: "Politiek immobilisme wurgt de rechtsstaat"

Liégeois strijdt tegen de gerechtelijke achterstand

Liégeois wil de parketten hervormen

Liégeois leidt vanaf 1 september 2007 het college van procureurs-generaal.

Liégeois: "Privacywet buiten de strafprocedure houden".

*****************************************

Het dagelijkse nieuws over het justitiebeleid vindt U door in de functie "zoeken" rechtsboven op deze site de letters JDW in te tikken.

*****************************************